STEAM-onderwijs: geïntegreerd en toekomstgericht onderwijs
Je hoort en leest er veel over: onderwijs volgens de STEAM-methode. Maar wat is STEAM en waarom is het zo populair?
Van vakken naar geïntegreerd onderwijs
STEAM is een afkorting die staat voor Science, Technology, Engineering, Arts en Mathematics. Het combineert dus technische en exacte vakken, met wiskunde, ontwerp en kunstzinnige expressie. Hoewel de nadruk momenteel veel wordt gelegd op programmeren en robots, gaat STEAM veel verder dan dat. STEAM gaat over praktische manieren waarop technologie kan zorgen voor oplossingen op échte problemen.
Als onderwijsfilosofie wijkt STEAM sterk af van het traditionele onderwijs. Vanouds zijn we gewend om les te geven in vakken, die redelijk op zichzelf staand zijn. Hoewel dit effectief is in het bijbrengen van de theorie, bereidt dit de leerling amper voor op de praktijk. In werkelijkheid moeten namelijk verschillende disciplines worden samengebracht om tot een oplossing te komen.
Een manier waarop onderwijsinstellingen proberen om een realistischere manier van onderwijs te organiseren is via probleem-gestuurd onderwijs (PGO). Bij PGO krijgen leerlingen een opdracht, die ze alleen kunnen vervullen door hetgeen ze in verschillende vakken geleerd hebben samen te brengen. Een project “De eigen onderneming” bevat bijvoorbeeld onderdelen uit vakken als “marketing”, “finance” en “HRM”, terwijl een ander project scheikunde en biologie kan samen brengen.
PGO was een goede stap naar geïntegreerd onderwijs, maar bleef traditioneel in de zin dat het vooral de inhoud van vakken bij elkaar samenbracht. STEAM gaat een stap verder richting geïntegreerd onderwijs.
STEAM
STEAM is ontworpen op een manier die de exacte vakken op een natuurlijke en boeiende manier samenbrengt. STEAM-opdrachten werken vanuit een thema of probleem en hebben altijd een concreet einddoel voor ogen: een tastbaar eindproduct, dat past binnen de belevingswereld van de leerling. Soms worden STEAM-projecten samen met bedrijven opgezet, waarmee de opdracht nog realistischer voelt.
Daarmee wijkt STEAM sterk af van het ouderwetse onderwijs dat vaak abstract blijft. Leerlingen krijgen geen berg theorie en vervolgens een oefening waarin ze moeten berekenen hoe hard een fictief karretje van een helling rijdt, maar gebruiken formules om problemen op te lossen waar ze in de praktijk tegenaan lopen. Hierdoor komende de exacte vakken tot leven op een manier die met klassikaal onderwijs niet mogelijk is.
En omdat leerlingen een écht eindproduct bouwen, willen ze ook dat het er mooi uit ziet. Dat biedt ruimte voor praktisch toegepaste creativiteit.
STEAM onderwijs sluit aan bij de 21st Century Skills. Het versterkt ICT-basisvaardigheden en doet een groto beroep op de creativiteit en het probleemoplossend vermogen. Leerlingen werken in groepjes, waardoor ze leren samenwerken en creatief denken.
Vlaams actieplan
In Vlaanderen denken beleidsmakers nog vooral in termen van STEM. Het beleid is gebaseerd op een actieplan uit 2012. Daarin zijn doelstellingen opgenomen die in 2020 gerealiseerd moeten zijn:
- Aantrekkelijk STEM-onderwijs
- Ondersteuning voor onderwijzers
- Hulp bij studie- en loopbaankeuze
- Meer meisjes richting een technisch beroep
- Bevordering van Excellentie
- Onderwijsaanbod met meer STEM ondersteunen
- Aanmoedigen van samenwerking tussen sectoren, bedrijven en kennisinstellingen
- Vergroten van de maatschappelijke waardering voor technische beroepen.
In juni van dit jaar is de STEM-monitor 2019 uitgekomen. Dit rapport is gematigd positief over de mate waarin de doelstellingen gehaald worden. Het signaleert grote verschillen tussen de diverse onderwijsvormen. Wel is het aantal leerlingen met een STEM-diploma toegenomen. Ook meisjes kiezen vaker voor STEM, zij het –nog steeds- minder vaak dan jongens.
Terug naar DaVinci?
Ten tijde van Leonardo DaVinci was het logisch dat alle vakgebieden met elkaar in verbinding stonden. Sindsdien is onze wetenschappelijke en technische kennis enorm gegroeid. Onze schat aan kennis werd zó groot, dat bijna niemand het geheel meer kon overzien. Dat zorgde voor het uit elkaar groeien van de verschillende wetenschappelijke paden richting aparte vakgebieden. Het voordeel was specialisatie, waardoor steeds verdergaande ontdekkingen gedaan werden. Maar het had als nadeel dat we soms vergaten over de schutting te kijken. Daardoor verloren we het zicht op de samenhang en gingen mogelijke oplossingen voor uitdagingen aan ons voorbij.
STEAM-onderwijs is een bescheiden poging om die samenhang weer terug te brengen naar het onderwijs. Een echte Uomo Universale, iemand die alles weet van alle vakken en disciplines, als Leonardo DaVinci zal in onze tijd niet meer opstaan. Maar STEAM kan wel zorgen voor een nieuwe generatie die de uitdagingen van haar tijd op een holistische manier aan gaat.
