‘Van gamen kan je leren’ – Liesbeth Last

- David Van Waeyenberghe

Als je van een manusje-van-alles spreekt, dan is Liesbeth Last (40) er absoluut één. Ze is leerkracht, auteur, pedagogisch ICT-coördinator en mama in één en dezelfde persoon. Met als rode draad: games en game-based learning. Kortom, de ideale madam voor deze rubriek.

Na twee fijne ontmoetingen in Oost-Vlaanderen, steken we voor deze bijdrage de grens over naar West-Vlaanderen. Liesbeth Last had weinig overtuigingskracht nodig om mee te werken. “Ja kijk, ik ben meteen getriggerd wanneer je spreekt over game-based learning”, zegt ze. Toch is het eerder omgekeerd, wij zijn onder de indruk van ‘de werken van Liesbeth’ en willen daar meer over leren.

Laten we beginnen bij het begin: Liesbeth studeerde Theologie aan de KUL en haalde een master in Islamitische theologie. Ze geeft acht uur godsdienst in het Vrij Technisch Instituut in Roeselare. Haar andere uren mag ze in het VTI invullen als pedagogisch ICT-coördinator. Tot slot is Liesbeth halftijds aangesteld aan de KUL waar ze auteur is van artikels rond videogames, de Podcast van Thomas verzorgt en een vinger aan de pols houdt over de theologische actualiteit.

De digitale kloof is een situatie waar we schrik van moeten hebben.

Liesbeth Last – ICT-coördinator, leerkracht en auteur

Leerling als inspiratie

Iedereen heeft zijn of haar eigen verhaal en motivatie om voor een bepaalde richting te kiezen in het leven. Voor Liesbeth ontkiemde een zaadje op een aparte manier. “Goh, games hebben me altijd geboeid uiteraard. Toch lag een leerling aan de basis van mijn interesse in game-based learning. De leerling in kwestie kampte met concentratiestoornissen. Ik was met hem bevriend in PlayStation en daar zag ik dat hij zich in het weekend wel tot acht uur kon concentreren in het spel Assassin’s Creed. Dat is een spel met een bepaalde historische achtergrond.”

“Ik vroeg me af waarom hij in het spel wel lang zijn concentratie kon behouden maar in de klas niet. We hebben verschillende lange, interessante gesprekken gehad. Daaruit bleek dat de sterkte van het spel was dat hij onmiddellijk feedback kreeg en een duidelijk doel voor ogen had. In die gedachte heb ik mijn lessen aangepast om zo niet alleen hem maar meer leerlingen letterlijk bij de les te kunnen houden. Daarom voegde ik meer game-technische elementen toe aan de les.”

Sterk ICT-team

Het VTI van Roeselare heeft een stevig ICT-team om alle opdrachten tot een goed einde te brengen. Liesbeth past in het team als pedagogische ICT-coördinator. “Steven Michiels is ICT-verantwoordelijke en brugfiguur tussen de directie en het ICT-team. Dat team bestaat enerzijds uit twee technische ICT’ers die zich bezig houden met de infrastructuur, de laptops van de leerlingen, de pennen van de leerlingen, enzovoort. Zij hebben, zoals je wel kan vermoeden, ontzettend veel werk.”

“Anderzijds zijn er nog drie pedagogische ICT-coaches die aangesteld zijn om de digitalisering mee een fundament te geven in de school. Dat is niet altijd eenvoudig want hoe tof het ook is van de overheid om geld ter beschikking te stellen, wanneer er geen visie is dan verloopt alles moeizaam. Al ga ik zeker niet klagen maar we moeten wel veel inhalen. Verschillende leerlingen en leerkrachten zijn al een tijd bezig waardoor we, door gebrek aan basis, wel wat hebben gemist.”

Digitale kloof

Volgens Liesbeth schuilt er een groot gevaar in een mogelijke digitale kloof. “Wanneer leerlingen of leerkrachten zonder onderbouwde basis aan de slag moeten, dan bestaat het gevaar dat ze sneller terug naar vroeger willen gaan. Dat zou een groot verlies zijn. We hebben een visie maar tegelijk is het belangrijk om van zo een scenario schrik te hebben want ik zie schrijnende situaties van nieuwe leerkrachten op school die totaal geen basiskennis hebben. Een beetje zicht op het ICT-landschap is toch noodzakelijk.”

Het is de taak van het pedagogische ICT-team om de leerkrachten in geen tijd mee te laten draaien. Zoniet bestaat het gevaar voor uitvallers. “Het werk dat een nieuwe leerkracht krijgt, valt niet te onderschatten. Ze krijgen een opdracht, moeten klasmanagement in het oog houden en krijgen als extra een laptop in de schoot geworpen. Ga er maar staan, zonder gepaste basis. Vandaar de noodzaak van een goed (pedagogisch) ICT-team.”

Game-based learning

De rol van Liesbeth als pedagogisch ICT-coördinator omvat vooral het meegeven van digitale basisvaardigheden aan leerkrachten. “Het is onder andere mijn taak om de collega’s mee te krijgen in het Microsoft-verhaal van de school”, zegt Liesbeth. “Dat gaat van opleidingen geven in OneNote tot het concreet uitwerken van een visie rond game-based learning. Die visie hebben we intussen en nu werk ik er aan om die visie in praktijk te brengen.”

Het VTI zet stevig in op game-based learning, niet te verwarren met gamification trouwens. De school integreert de methode in verschillende vakken. “Game-based learning geeft pedagogisch heel veel kansen. Zo werken we graag met Minecraft. We hebben net een Christmas Game Challenge achter de rug waaraan 65 leerlingen deelnamen.”

Leerlingen van het VTI aan de slag tijdens de Christmas Game Challenge

“Tijdens die sessies zie je goed hoe zelfredzaam leerlingen zijn. Ze spelen en hebben eigenlijk niet door dat ze ook aan het leren zijn. Videogames dagen jongeren uit om zelf op zoek te gaan naar oplossingen en samen te werken om tot een doel te komen. Die zelfredzaamheid willen we ook overbrengen tijdens hun gewone lessen.”

De school grijpt de Minecraftsessies om een nog andere pedagogische reden aan. “Bij de leerlingen zitten ook jongeren uit de Okanklassen (Onthaalonderwijs voor anderstalige nieuwkomers). Het gaat om samenwerken, om de vaardigheden (die je kan leren). Het is bijzonder inclusief want taal maakt op zich weinig uit en de Okan’ers mixen prima tussen de andere leerlingen.”

Artikels over… videogames

Naast haar boeiende job in het VTI van Roeselare werkt Liesbeth nog halftijds aan de KU Leuven. Ook daar draait haar job rond games. “Elke maand schrijf ik een artikel over videogames. Het gaat dan om lesimpulsen van een commerciële game. Dat is dan weer deductief leren, al zit er af en toe ook game-based learning in. Ik spreek van game-based learning wanneer de videogame eigenlijk het leermiddel is en de studenten nieuwe leerinhouden leren door het spel.”

“Deductief leren is anders want hier worden meerdere gamefragmenten gebruikt als lesimpuls, tijdens of aan het begin van een leerproces. Daar dient een game meer als aanknopingspunt aan de leefwereld van de leerlingen.”

“Denk bijvoorbeeld aan Tomb Raider. Lara Croft loopt in een begraafplaats en ziet mozaïeken van profeten. In mijn vak godsdienst bespreken we dan Christelijke elementen of ik verwijs er naar. Voor mij is de lesimpuls dan dat ik de leerlingen erop wijs dat dergelijke symbolen of elementen nog altijd actueel zijn in onze cultuur. We koppelen op die manier de inhoud van de les aan een videogame en dat kan heel uiteenlopend zijn zoals een afbeelding of een verhaallijn.”

Een nieuwe game is voor mij nieuwe kans om er leselementen uit te halen.

Liesbeth Last – ICT-coördinator, leerkracht en auteur

Onderwijstechnologie

Liesbeth Last studeerde Theologie en Islamitische theologie en is nu bezig aan een volgend hoofdstuk in haar loopbaan. “Aan de UCLL volg ik onderwijstechnologie en dat boeit me enorm. Ik ben pedagogische ICT-coördinator maar dat neemt niet weg dat ik graag meer theoretische achtergrond krijg. Die opleiding moet me helpen om mijn collega’s nog meer te ondersteunen want dat is meer dan nodig na de Digisprong.”

Het is een vaststelling die zowat elke ICT-coördinator al heeft gemaakt. Er is een probleem met de digitale kennis van leerkrachten. “Ze zijn niet opgeleid om mee te surfen op de digitale vibe die door de school waait. Daar ligt een heel belangrijke taak voor ICT-coördinatoren. De opleiding zorgt tegelijk voor een lerend netwerk want ik merk dat veel collega’s met dezelfde problemen worstelen. Door kennis en te delen dragen we niet alleen bij aan de digitale vooruitgang van onze eigen school, maar helpen we elkaar.

Ik haal veel inspiratie uit ‘De Leeruitdaging’ van James Nottingham.

Liesbeth Last – ICT-coördinator, leerkracht en auteur

Voor Liesbeth mogen scholen geen aparte eilanden zijn. Dat was tot paar jaar geleden vaak wel het geval. “Toen mijn interesse vijf jaar geleden opflakkerde, was de school gewoon niet klaar voor een digitale sprong. De tijd van computerklassen, beamers en vaak nog oude toestellen zorgde voor logge toestanden. We probeerden er wel iets aan te doen maar ik voelde mij vaak weinig relevant. Nu is dat niet meer het geval en moeten we op de kar springen zodat we onze leerlingen kunnen opvoeden in mediawijsheid, digitale wijsheid en efficiëntie.”

Veranderingsmanagement

Liesbeth merkt ook dat niet iedereen in het VTI even wild wordt van de digitale veranderingen. “Tja, dat is veranderingsmanagement. Iedereen heeft tijd nodig om zijn of haar plaats daarin te vinden en ik haal veel inspiratie uit de theorie van ‘De leeruitdaging’ van James Nottingham. Ik leg hiervoor ook graag de link naar games, want ik speel zelf uiteraard nog altijd veel. Daar zijn natuurlijk regelmatig nieuwe games bij en elke game die ik start is weer aanpassen. Ik moet leren, het kan niet anders. Als ik wil weten hoe het verhaal loopt of begrijpen wat er op fora leeft, dan moet ik wel door die leerkuil van tien keer doodgaan en evenveel keer herbeginnen.”

“Het is ook mijn eigen visie over het leven en werk. Namelijk mee gaan met de verandering, maar er toch kritisch naar blijven kijken. Het zou jammer zijn dat we onszelf uitsluiten door geen interesse te hebben in nieuwe toepassingen. We kunnen niet meer terug uit de digitale maatschappij. Daar heeft de privésector mee voor gezorgd. En in die privéwereld zullen onze leerlingen op een dag terecht komen.”

VR-lab op school

Het VTI in Roeselare is, net als meerdere technische en beroepsscholen, vanuit praktisch oogpunt meegesprongen op de digitale golf. Zo beschikt de school over een eigen VR-lab. “We hebben tien VR-brillen ter beschikking en die gebruik ik ook in mijn les. Zo heeft het Anna Frank Huis een gratis VR-toepassing gemaakt om het museum toegankelijker te maken. De VR-toepassingen worden heel vaak gebruikt in theorie – en praktijklessen voor onze technische vakken zoals schilderen, elektriciteit en bouw. Ze leren werken met een kolomboor bijvoorbeeld, of gaan aan de slag met de VR-toepassing van Georg Fischer of Flamco om er maar enkele te noemen.”

“Het blijft niet bij VR. We hebben een opleiding auto en bij sommige automerken kunnen we AR-brillen lenen om zo bepaalde technieken te leren bij elektrische wagens bijvoorbeeld. Ze kunnen ook allerhande zaken doen die normaal gevaarlijk zijn op een werkvloer, maar dan in een veilige omgeving. Op die manier vermijden we slachtoffers en vieze wonden.”

Het VTI van Roeselare werkt samen tot slot met privépartners. Wie een keuken bestelt bij Dovy krijgt een VR-toepassing ervan zodat je al een keertje kan rondlopen in de keuken. Wanneer onze leerlingen later in dat bedrijf terecht komen, dan moeten ze op zijn minst al over de basiskennis beschikken van de gebruikte technologie.”

Evenwicht zoeken tussen laptop en papier

Voor Liesbeth hoeft de digitalisering zich niet volledig door te trekken in alle facetten van het onderwijsleven. Meer zelfs, ze komt met een heerlijke oneliner op de proppen. “The pen is mightier than the keyboard. Dat is de conclusie van een onderzoek naar studeren. Zo blijkt dat studeren en het onthouden van dingen nog altijd beter is al schrijvend op papier dan met de computer. Het voelen van papier en het horen van het schrijven speelt allemaal mee.”

Via de beleidsvisie bewaakt het ICT-team een goed evenwicht tussen het digitale en analoge. “We raden de leerkrachten aan hun digitale cursussen in OneNote te plaatsen en die in tabletmodus te plaatsen zodat leerlingen die kunnen invullen. Op die manier worden de cursussen interactiever gemaakt. Het is ook inclusiever via insluitende lezer en de zelfredzaamheid die daarmee centraal komt te staan. Er is een gezonde mix. Bovendien zie ik dat onze leerkrachten goed hun buikgevoel volgen.”

The pen is mightier than the keyboard.

Liesbeth Last – ICT-coördinator, leerkracht en auteur

“Monitoring is ontzettend belangrijk. We houden goed bij welke leerkrachten bepaalde digitale middelen gebruiken in de les. Er moet een goed evenwicht zijn. Want stel je voor dat in één jaar er slechts één leerkracht de digitale weg op gaat. Wel, dan kun je zeker zijn dat hij of zij alle problemen met toestellen of pennen over zich krijgt. Ook voor de leerlingen zou dat niet goed zijn, omdat ze niet gewoon zijn van met de toestellen te werken.”

Microsoft-school

Het VTI heeft bewust gekozen voor Microsoft als platform. Alle leerlingen en leerkrachten kregen een HP-laptop met pen. “De school stelt die toestellen ter beschikking. Het was een helse organisatie, waar we intussen als drie jaar mee bezig zijn. De eerstejaars waren eerst aan de beurt. Die hebben hun toestel nog zelf aangekocht. Nu worden de laatste toestellen aan de leerlingen uitgedeeld. Die leerlingen krijgen een ICT-dag waar we de technische ICT’ers profielen leren aanmaken. Nadien komen de pedagogische coaches om de leerlingen wegwijs te maken in OneNote, Teams, etc.”

“De leerlingen tonen zich dankbaar. Verschillende, niet allemaal uiteraard, gaan met Minecraft aan de slag. Daarnaast bieden we hen leerpaden aan op Teams, zodat ze om hulp kunnen vragen. ICT is voor hen heel toegankelijk voor technische en pedagogische vragen.”

Blik op de toekomst

Liesbeth Last is goed geplaatst om de toekomst van EdTech in te schatten. “De evolutie zal zich sowieso doorzetten”, meent Liesbeth. “Er zijn veel commerciële bedrijven die game-based learning maken maar die zullen hard hun best moeten doen om de games aan de man te brengen. Want scholen hebben gekozen voor Google of Microsoft en alles kost geld. Dat zal zeker een rol spelen voor scholen om voor die leverancier of een andere te kiezen.”

“Voor mezelf haal ik veel inspiratie uit Twitter, podcasts, discordgroepen, enzovoort. Ik ben er eigenlijk constant mee bezig. Zie je mij tokkelen op de GSM, dan zoek ik meer dan waarschijnlijk informatie op over een bepaalde game of een review. Ik kijk dan altijd uit naar een goed verhaal. Een goed voorbeeld is Elden Ring. Die game heeft een aparte manier van belonen en zoiets intrigeert me vanuit educatief standpunt.”

Timemanagement for dummies

We vragen ons af hoe Liesbeth het klaar speelt om al dat werk combineert met een gezinsleven waar gaming ook een voorname rol speelt. Het antwoord laat niet lang op zich wachten. “Lees eens het boek Timemanagement for dummies”, lacht Liesbeth. “Uiteraard overlappen verschillende zaken elkaar. Met de nieuwe games waarover ik schrijf voor de KU Leuven, ga ik aan de slag om er leerelementen uit te halen. Het gaat om vakdidactiek, game-based learning en gamification.”

Leerlingen van Liesbeth gingen in Minecraft aan de slag rond mensenrechten

“Gamen is een grote passie van mij die ik intussen heb overgezet op mijn zevenjarig zoontje. Hij begint Minecraft te spelen. Zo bouwen we nu een boerderij. Ik steek er elke keer wel iets van op. Het is ongelooflijk hoe creatief hij al is. Hij weet ook hoe een insluitende lezer werkt, zodat hij grote tekstblokken kan horen. Maar dat duurt dan wat lang, dus om sneller vooruit te gaan begint hij die teksten zelf te lezen.”

organisatie en planning: make it worth it.

Liesbeth Last – ICT-coördinator, leerkracht en auteur

Naast het gamen heb ik nog een aantal goede vrienden waar ik vaak mee afspreek. We pikken regelmatig een optreden mee. Dat is ook dankzij de vrijheid die mijn vrouw mij geeft. We zijn een goed team. De codewoorden zijn organisatie en planning. Het kan niet zijn dat alles thuis op haar nek valt. Ik ben ook vrij veel thuis en mijn tijd op school besteed ik zo nuttig als maar kan. Make it worth it.”

Make it worth it, als dat geen uitsmijter is die kan tellen. Bedankt voor de inkijk in jouw werk en leven, Liesbeth. Onze kijk op game-based learning, en op het werk van een pedagogisch ICT-coördinator, is weer een stukje breder geworden.

Op donderdag 15 december neemt Liesbeth deel aan een panelgesprek over game-based learning en pedagogie. Meer info krijg je via deze link.


Dit is een interview binnen de ‘ICT-coördinator aan het woord’-reeks. Met deze rubriek willen wij ICT-coördinatoren hun verhaal laten doen. Op die manier kunnen ze van elkaar leren en eens gluren bij de buren. Wil jij graag zelf deelnemen of ken je iemand in je omgeving? Contacteer ons via info@schoolit.be voor een eerste kennismaking.