“Goed ingezette digitale middelen zijn een versterking van de leerkracht en het lesgeven” – ICT-coördinator Nele Tilleman
Enkele weken geleden gaf Vik Pauwels zijn visie op ICT in onze reeks ‘ICT-coördinatoren aan het woord’. Nu zetten we onze tocht verder in het Brugse Ommeland, waar we met Nele Tilleman een niet-alledaagse ICT-coördinator aantreffen. Meer zelfs, Nele is niet echt een ICT-coördinator maar eerder een ICT-coach. Einde interview nog voor het goed en wel begon? Vergeet het, zorgjuf Nele heeft jaren ervaring en een uitgesproken visie op digitale didactiek in het (lager) onderwijs.
Af en toe krijgen we op de redactie interessante tips binnen. Die gaan vaak over onderwerpen of bedrijven, maar niet zo regelmatig over personen. Nele Tilleman belandde wel op die manier (figuurlijk) op ons bureau, met dank aan Joost Dendooven. In 2012 was de huidige pedagogisch begeleider in het Katholiek Onderwijs directeur in basisschool Mozaïek. Nog voor er sprake was van Digisprong spoorde hij zijn lerarenteam aan om aan de slag te gaan met digitale middelen.
Vroeg mee op de kar
“Samen met het lerarenteam vond ik het belangrijk om toen al digitale didactiek te laten inkantelen in de basisdidactiek van elke leerkracht. Het viel op dat Nele heel hard inzet vanuit de klascontext. Dat is iets wat niet veel ICT-coördinatoren doen. Vaak richten zij zich meer op de tooltjes, het platform of de toestellen. Nele werkt sterk vanuit de didactiek van de leerkracht en zij doet dat heel goed”, strooit haar voormalige directeur met lof richting Nele.
Juf Nele neemt de complimentjes graag in ontvangst, maar is meteen de bescheidenheid zelve. “Enerzijds vind ik dat ik niet echt in het rijtje van ICT-coördinatoren thuis hoor. Anderzijds heb ik altijd al een interesse gehad voor digitale didactiek. Ik ben al 25 jaar leerkracht en maakte de tijd nog mee dat er voor het eerst vanuit de overheid geld kwam naar het basisonderwijs voor de aankoop van computers. Dat was nog de tijd van het ‘pc-kadee’-project in 1998, in mijn eerste school in De Haan. Daar gaf Joris De Fauw me de ICT-microbe, waar ik hem nog altijd dankbaar voor ben.”
Innovatief in de klas
Toen Nele enkele jaren later overstapte naar haar huidige school (Mozaïek) leerde ze Joost Dendooven kennen. “Hij was zeer sterk in zijn visie om media in te zetten in het klasgebeuren om de leeromgeving alleen maar krachtiger te maken. In 2015 zijn we gestart met iPads in de school. Dat was toen heel innovatief en we merkten al snel dat die toestellen een meerwaarde waren. Zeker in de derde graad kwam ik handen te kort om alle leerlingen te bedienen en dan is die iPad voor mij een reddingsboei geweest om in het onderwijs te blijven.”
Digitale leermiddelen zijn voor mij een reddingsboei geweest om in het onderwijs te blijven.
Nele Tilleman – ICT-coach Mozaïek
Ook al is Juf Nele (echt) ICT-coördinator geworden, het zaadje was geplant en groeide snel uit tot iets groot. “De interesse was inderdaad gewekt en de hobby is een beetje uit de hand gelopen. Samen met Joost hebben we ons aan een visie gezet voor digitale middelen in de klas. Toen hij enkele jaren geleden vertrok, zag ik mijn kans om die visie up-to-date te maken, vertrekkend vanuit de klas, het leerplan, de noden van de leerlingen en de mogelijkheden van de media. Het ging om meer toestellen, meer input vanuit Digisprong en de visie herwerken voor de nieuwe directie.”
Pedagogische ondersteuning
Voel je het al komen? Juf Nele groeide in korte tijd uit naar een belangrijke schakel in de digitalisering van de school. “Goh, laat ons zeggen dat ik steeds meer en meer in het ICT-beleid ben gerold. Ik stapte ook uit de klas en ging me meer toeleggen op pedagogische ICT-taken als ‘coach’. Toch is er een grote ‘maar’. Het gaat om een heel beperkt aantal lestijden. Aanvankelijk was dat één dag en nu zijn dat nog ‘amper’ vier lestijden per week.
Nele vult haar tijd hoofdzakelijk in als ondersteuner in de derde graad, hoofdzakelijk het zesde leerjaar. “Dat is een hele grote groep en we doen aan co-teachen. Daarnaast sta ik voor een stuk in voor de vervanging van afwezige collega’s. Van dat moment maak ik gebruik om ICT in te zetten. Op vrijdag heb ik drie lestijden waar ik vrijgesteld ben en mij kan toeleggen op ICT-taken. Dat is het moment voor mij om pedagogisch aan het werk te gaan, in overleg met de collega’s.”
Het is op basis van de gesprekken met collega’s dat Nele vertrek om nieuwe opdrachten te maken. “Door met elkaar te praten leer ik waarmee de leerkrachten bezig zijn, welke doelen ze nastreven, wero-thema’s ze uitdiepen, enzovoort. De opdrachten link ik aan de aangeboden leerstof. Zo versterken we niet alleen de mediadoelen, maar werken we vakoverschrijdend aan meerdere doelen. Het is leuk om te zien dat mijn collega’s dit appreciëren en aan de slag gaan met de activiteiten.”
Technische luik
De scholengemeenschap waar Mozaïek toe behoort, heeft een technisch ICT-coördinator in dienst. Alleen, hij moet zijn taken verdelen over de acht verschillende scholen. “Concreet komt het er vaak op neer dat het technische luik in onze school ook bij mij terecht komt”, lacht Nele. “Dat is een situatie waar we binnen de school rond werken. Maar een geplande vergadering is onlangs afgesprongen omdat er een collega afwezig was en bij de volgende vergadering kon ik er zelf niet zijn. Het lerarentekort steekt ook op dit vlak stokken tussen de wielen.”
Op basis van gesprekken met collega’s maak ik opdrachten, gelinkt aan de leerstof. Het is fijn om te zien dat de leerkrachten dit appreciëren.
Nele Tilleman – ICT-coach Mozaïek
Voor zorgjuf/ICT-ondersteuner (schrap gerust zelf wat niet past) mag er extra versterking komen. “In het Vlaams parlement is aan bod gekomen dat er toch meer punten voor ICT moeten worden toegekend. Op die manier kan worden vermeden dat ICT wegvalt wanneer een leerkracht afwezig is. Dat is het enige wat een beetje frustrerend is. We hebben namelijk een heel goede technische ICT-coördinator, maar tijd voor overleg is moeilijk in te plannen. Als ik dan zelf erin slaag een probleem op te lossen, dan voel ik me als juf zonder ‘technische achtergrond’ heel erg gesterkt.”
Eén op één werken
Ondanks de beperkte tijd voor ICT, slaagt VBS Mozaïek er in om mee te zijn met de digitale ontwikkelingen. Digisprong zorgde voor een extra duwtje in de rug. “In vijf en zes werken we één op één. De leerlingen hebben elk een iPad ter beschikking. We proberen daar alle doelen van mediawijsheid, -geletterdheid en -vaardigheid te behalen. Eigenlijk zijn de leerlingen bij ons al vanaf de tweede kleuterklas bezig, waar we het leerplatform Seesaw gebruiken.”
Voor wie Seesaw niet kent, geeft juf Nele een korte introductie. “Het is een fantastische app voor de lagere school. Alle taakjes die de leerlingen op het digitale portfolio maken kunnen ze fotograferen of filmen, ze kunnen schrijven en spreken en alles op het platform plaatsen. De leerkrachten kunnen via het platform feedback geven. Het bijzondere aan Seesaw is dat ook de ouders eraan zijn gelinkt. Zij zien het werk en de vorderingen van hun kind en kunnen er samen met hun kind tuis over praten. Zo creëer je op een eenvoudige manier een leerlus tussen leerkrachten, leerlingen en ouders. Heel de communicatie van de school draait er op, waardoor de kleutertjes het al vroeg leren kennen.”
ICT-skills vanuit lesgebeuren
Juf Nele doet tijdens het interview een bekentenis. Ze heeft op een bepaald moment het voorstel gekregen om de job van leerkracht in te ruilen voor een functie als ICT-coördinator. “Het was een moeilijke, maar ik vond mijn technische kant niet sterk genoeg, ook al heb ik een groot netwerk waar ik informatie kan vragen. Er speelde nog een aspect mee en dat was het klasgevoel. Ik wou mijn klas, of het lesgeven, niet zomaar opzij zetten. Daarom heb ik op dat moment gekozen voor zekerheid.”
Vanuit die zekerheid werkt Nele wel hard aan de vaardigheden van de leerlingen in de school. “ICT-skills aanleren moet gebeuren vanuit de klas, vind ik. Het mag geen losstaand stukje zijn en moet zoveel mogelijk zijn geïntegreerd in alles. Tegelijk ben ik nog een heel klassieke leerkracht die graag voor het (krijt)bord staat. Ik geef graag, net als een aantal van mijn collega’s, een krachtige instructie via het bord. Het is een basisvaardigheid in het onderwijs.”
Versterkende kracht
Niet alles in de school is digitaal, zoals de werkboekjes waar de leerlingen mee aan de slag gaan. Toch heeft digitale didaktiek een belangrijke plaats in de vrije basisschool. “Het kan een meerwaarde zijn om alles krachtiger te maken”, zegt Nele Tilleman. “Om te differentiëren bijvoorbeeld, of om snel een extra taak klaar te zetten. We gebruiken het ook om hoekenwerk te organiseren en om snel de resultaten te zien van wat de leerlingen in dat hoekenwerk hebben geleerd.”
“Het inzetten van digitale middelen mag geen veredelde mailbox worden waar de leerlingen een formulier toegestuurd krijgen en moeten invullen. Ze moeten én hun vaardigheid leren én daarmee hun leren versterken. Ik denk dat dit aspect één van de belangrijkste redenen is waarom ik nog zo graag voor de klas sta. Al geef ik toe, ik droom soms ook wel van het pedagogisch ICT-coördinator zijn. Al vrees ik dan in verschillende scholen terecht te komen, zonder dat ik goed weet wat van mij wordt verwacht.”
ICT-coach
Op de website van de school heeft Nele twee titels. Enerzijds is zij zorgjuf, maar anderzijds prijkt er ook ‘ICT-coach’ onder haar naam en foto. Halfweg het interview snappen we die eretitel maar al te goed. “Nogmaals, niet alles valt op mijn nek. Op het secretariaat werkt iemand die ook zeer handig is met de computer. Wanneer er een toestel moet worden ingesteld, dan schakel ik hem vaak in. Het is niet zo dat ik voor elk probleem uit de klas wordt geroepen. Trouwens, ik schakel regelmatig de leerlingen van het zesde in wanneer het om bijvoorbeeld een instellingenprobleem gaat.”
Onze interne workshops noemen we de ‘knappe h@p’. Die zijn vrijblijvend en komen er vaak op vraag van de leerkrachten.
Nele Tilleman – ICT-coach Mozaïek
Het coachende aspect komt goed tot zijn recht wanneer nieuwe toepassingen aan leerkrachten worden voorgesteld. Nele geeft zelf een praktisch voorbeeld. “Enkele jaren geleden zijn we gestart met Bingel. In de startvergadering gaf ik daarover een korte intro en tijdens de volgende vergaderingen bouwde ik daarop verder. Ik maakte ook stappenplannetjes op, gaf workshops voor de pedagogische werkdag in de scholengroep, enzovoort. Heel wat inspiratie haal ik uit KlasCement, op sociale media zoals X, maar vooral van de leerkrachten en collega’s zelf.”
Knappe h@p
Ook buiten de schooluren is Nele bezig met vormingen, zowel krijgen als geven. “Het is weer vanuit die persoonlijke interesse om sterk in mijn schoenen te staan dat ik verschillende opleidingen volgde, zoals de ADE van Apple. Ik kreeg later ook de titel van Apple Professional Learning Specialist en vanuit Apple wordt verwacht om regelmatig de opgedane kennis te delen. Die vormingen geef ik ruimer dan Apple alleen. Want het is niet omdat wij iPads inzetten op onze school, dat ik niet geloof in de kracht van Microsoft- of Google-omgevingen. Het gaat niet om het toestel, wel wat je ermee doet.”
Het stopt niet bij Apple-vormingen. Nele is Mediacoach, Google Educator en volgde twee jaar geleden een postgraduaat Digitaal Leren (PXL), de voorloper zeg maar van het pedagogisch ICT-coördinatordiploma. “Dit geeft me sterkte om hier intern workshops te geven, ook naschools, met een lekkere koffie. Dat noemen we de ‘knappe h@p’ en bekijken de leerkrachten vrijblijvend een app of toepassing. We doen dit enkele keren per schooljaar, op vraag van de leerkrachten. De drempel was groot in het begin, maar is nu echt gemoedelijk. Al vind ik dat het nog te weinig gebeurt, maar alles moet haalbaar zijn voor het team.”
Digimiddelen
Net als elke Vlaamse school heeft ook de Mozaïek de middelen van Digisprong nuttig besteed. “Aangezien we al vrij veel toestellen hadden, hebben we in eerste instantie ons wifinetwerk aangepakt en geoptimaliseerd. Dat is denk ik de basis in elke school. Verder kochten we iPads aan zodat de leerlingen in vijf en zes één op één konden werken. Intussen heeft elk leerjaar (per twee klassen) een kist van 16 iPads. Er draaien meer dan 150 toestellen op onze school.”
De grote vraag voor Nele en haar school is wat er met de toestellen zal gebeuren, eens die aan vervanging toe zijn. “Dat is ongetwijfeld een werkpunt voor de meeste scholen. Wat moet je doen eens het wagenpark, dat nu nog optimaal is, minder presteert of moet worden vernieuwd. Als er geen budgetten meer zijn, dan dreigt dat snel een verouderd wagenpark te worden waar apps niet meer draaien.”
“Over het algemeen zie ik dat scholen in Vlaanderen een inhaalbeweging hebben gemaakt, na Digisprong. Tegelijk stel ik me de vraag in hoeverre bepaalde schoolbesturen en -teams klaar waren om zo een groot budget te besteden. En in welke mate hebben grote mediaspelers er handig gebruik van gemaakt om hun toestellen te pushen? Ik denk dat met een betere voorbereiding (visie) de scholen er nog meer voordeel hadden kunnen uithalen. ”
Er moet meer tijd komen zodat leerkrachten hun job kunnen doen: lesgeven. Ik heb de indruk dat we onze sterke leerlingen verliezen, wat bijzonder jammer is.
Nele Tilleman – ICT-coach Mozaïek
Inspiratie tijdens sporten
Naast de schooluren is Nele een fiere mama van drie kinderen. Omdat die de puberjaren al zijn ontgroeid, heeft Nele meer tijd voor zichzelf en die vult ze graag in met sport. “Lopen vind ik geweldig. Tijdens tochtjes denk ik vaak aan een bepaald probleem dat we op school graag willen aanpakken. Soms schiet er dan iets te binnen of popt er een idee op waar ik mee aan de slag kan gaan in een bepaalde klas.”
“Ik luister graag naar podcasts en lees vaak boeken terwijl ik loop. We hebben de app ‘Anders Lezen’ op school, voor kinderen met een leesproblematiek. Trouwens, dat is iets waar ik echt achter sta. We moeten onze kinderen weer meer aan het lezen zetten. Anders lezen van Luisterpunt helpt daar in. Ze laten boeken inspreken en dat helpt kinderen want ze lezen mee terwijl ze het verhaal horen. Zo luister ik naar kinderboeken terwijl ik loop.”
Inclusief onderwijs
Onze slotvraag peilde naar de dromen die zorgjuf/ICT-coach Nele nog heeft op schoolvlak. Na een korte zucht komt ze met een duidelijk antwoord. “Dit is iets wat vanuit de regering moet komen. Er moet meer worden nagedacht hoe we dat inclusief onderwijs ten volle en ten goede kunnen doen. De leerlingen met noden in de klassen zijn zeer talrijk. Er zijn ondersteuners, maar vaak is dat nog veel te weinig en sta je er als leerkracht meestal alleen voor.”
“Er moet, vanuit de regering, meer tijd komen zodat wij leerkrachten onze job kunnen doen. En die is nog altijd lesgeven. Daarnaast is ondersteuning, van bijvoorbeeld een tweede leerkracht in de klas, geen overbodige luxe. Mijn grootste wens is dat er nagedacht wordt hoe we inclusief kunnen lesgeven, met de nodige ondersteuning en expertise van mensen rond de leerkracht en leerlingen. Inzetten op samenwerking met en leren van mensen uit andere disciplines zal ons onderwijs en onze teams ten goede komen. Ik heb nu de indruk dat we onze sterke leerlingen aan het verliezen zijn, en dat is bijzonder spijtig.”
Een absoluut slotwoordje heeft Nele nog klaar over co-teaching. “Dat is volgens mij waar we naartoe moeten. Met twee leerkrachten in de klas kan je veel meer differentiëren, ook met behulp van digitale middelen. Het zorgt voor meer vakspecialisatie en tegelijk minder zorgen. Professionalisering van de leerkracht hoort daar ook bij en daarvoor zijn de juiste opleidingen nodig. Op die manier zal de leerkracht minder taakbelasting voelen en kan hij of zij de leerlingen net beter opvolgen.”
Op die mooie woorden sluiten we graag het gesprek af. Bedankt Nele voor deze verhelderende babbel en het inzicht in jouw leefwereld. Ook al ben je niet ‘officieel’ een ICT-coördinator, door jouw visie, enthousiasme en inzet hoor je absoluut in dit rijtje thuis. Veel succes nog en dat al jouw dromen voor een betere schoolomgeving (snel) mogen uitkomen.
Dit is een interview binnen de ‘ICT-coördinator aan het woord’-reeks. Met deze rubriek willen wij ICT-coördinatoren hun verhaal laten doen. Op die manier kunnen ze van elkaar leren en eens gluren bij de buren. Wil jij graag zelf deelnemen of ken je iemand in je omgeving? Contacteer ons via info@schoolit.be voor een eerste kennismaking.