‘Scratch’-programmeren: er kan meer dan je denkt
Scratch is een online platform om kinderen te leren programmeren. Dankzij lessen en een redelijk intuïtieve interface geeft het kinderen een goede start op het gebied van programmeren.
Programmeervaardigheden zijn belangrijk om aan te leren. Niet alleen omdat je door te programmeren dingen kunt bouwen, maar ook omdat het je helpt om abstract en logisch te denken. Ook stimuleert het de creativiteit.
Het platform Scratch.org (ontwikkeld door MIT) is op deze site al een paar keer genoemd. Tijd om er eens dieper in te duiken. We gaan op zoek naar manieren om jonge kinderen aan het werk te zetten en “from Scratch” te leren programmeren.
Een vliegende start met Scratch video tutorials
De verleiding kan groot zijn om naar de website te surfen en meteen op de knop “Aan de slag” te drukken. En inderdaad zullen er al snel leuke projecten gebouwd worden.
Het is echter slimmer om even de tijd te nemen om de video tutorials te bekijken. Deze video’s zijn in het Engels, met Nederlandse ondertitelling, en laten zien dat er nog véél meer mogelijk is dan je op het eerste gezicht zou zeggen.
Scratch biedt een enorm groot aantal video tutorials die elk een bepaald soort programma beschrijven. Bij elke video hoort ook een studentenhandleiding. Je vindt de handleidingen en andere handige hulpmiddelen op de ideeën-pagina op de site (Nederlandstalig). De beste tutorial om mee te beginnen? Dat is de Get Started-video.
Programma’s die boekdelen spreken
Een relatief nieuwe feature is de text-to-speech (TTS) functionaliteit. Dankzij deze codeblocks kunnen leerlingen hun geanimeerde projecten laten spreken. In de bijbehorende video-tutorial wordt uitgelegd hoe je de TTS aan je werkblad toevoegt en wat je er allemaal mee kunt doen.
Scratch-kaarten
Leren programmeren hoeft niet per sé online. Scratch heeft een aantal “coding cards” ontwikkeld die je kunt gebruiken om in eigen tempo te oefenen. De kaarten (opent als PDF) zijn perfect om te herhalen en te oefenen. Op de voorkant van elke felgekleurde kaart staat een bepaalde opdracht die je kunt programmeren, terwijl je op de achterkant de juiste codeblocks krijgt om dit effect te bereiken.
Jouw programma heeft ogen
Programmeren is leuk. Je kunt met Scratch allerlei interacties programmeren. Je karakter beweegt wanneer je het aanklikt, het zegt iets, het speelt, het danst. Eigenlijk is bijna alles mogelijk. Maar wat nog gaver is, is dat je met Scratch ook de interactie kunt aangaan met het echte leven.
De tutorial “video sensing” legt uit hoe je jouw webcam kunt gebruiken om je programma iets te laten doen. De video sensing blocks meten beweging op de webcam en voeren de daarop volgende opdrachten uit. Om te oefenen mag je eerst de kat aaien, een draak van kleur laten verschieten en een ballon lek prikken. Het klinkt simpel, maar het is geeft verrassend veel voldoening en opent een zee aan mogelijkheden.
Meer interactie met het echte leven
De webcam is niet de enige sensor die in Scratch kan worden gebruikt als input-sensor. Diverse Scratch uitbreidingen zorgen dat je verbinding kunt leggen met de wereld buiten je computer.
Scratch werkt naadloos samen met Micro:Bit. Ook Micro:Bit heeft aan groot aantal leuke opdrachten verzonnen om de uitgebreide mogelijkheden van een Scratch/Micro:Bits-systeem te illustreren. Wat te denken van een hand-getekende piano die écht muziek maakt?
Een andere manier om Scratch in contact te brengen met het echte leven is de LEGO MINDSTORMS Education EV3. Ook hiervoor is veel lesmateriaal beschikbaar.
Meer inspiratie
Wil je nog meer inspiratie dan je in de al genoemde bronnen kunt vinden? Dat kan! De volgende organisaties hebben serieus werk gemaakt van programmeerlessen via Scratch.
Google: 1001 Scratch-video’s
Alleen Google al heeft onder de vlag van CS First al meer dan 1000 lesplannen en tutorials gemaakt waarbij Scratch een belangrijke rol speelt.
Harvard: Creative Computing
De mensen van het ScratchEd team van Harvard Graduate School of Education hebben allerlei lesplannen, activiteiten en onderwijs strategieën ontwikkeld om “creative computing” in de klas mogelijk te maken. Ze hebben al hun projecten ondergebracht op hun Creative Computing-website.
Code Club en CoderDojo
Ook Code Club, dat alleen in de VS, Ierland en het Verenigd Koninkrijk werkt, heeft haar lesmateriaal gratis beschikbaar gemaakt via de eigen website. Dankzij deze openheid kunnen ook Vlaamse scholen gebruik maken van de specifiek voor kinderen ontwikkelde programmeerlessen. In België is een soortgelijk initiatief, genaamd CoderDojo, waar kinderen onder begeleiding mogen experimenteren met (onder meer) dit programmeerplatform. CoderDojo’s worden in heel België gegeven.
Hulpbronnen voor leerkrachten
Leerkrachten merken wel eens dat leerlingen het programmeren sneller oppikken dan zijzelf. Dat is iets wat we moeten toejuichen, maar het maakt het ook lastig om de leerling voldoende uitdaging te bieden. Om je lessen te verbeteren grijp je elk hulpmiddel dat zich aandient aan.
Scratch zelf biedt ondersteuning via de pagina Scratch-in-Practice (SiP). SiP geeft voornamelijk praktijkvoorbeelden die laten zien hoe leerkrachten Scratch inzetten en welk effect dit heeft op de leerlingen. De pagina “Scratch voor leerkrachten” is vooral bedoeld om je te helpen je lesprogramma vorm te geven.
Oneindig veel waardevol lesmateriaal voor Scratch-lessen
Scratch is een intuïtief programma dat programmeren leuk maak. Dankzij de schier onuitputtelijke bron praktijkopdrachten geeft Scratch meer dan voldoende aanknopingspunten om leerlingen uit te dagen, te prikkelen en te boeien. Door een stevige voorraad ondersteunend materiaal hoef je als leerkracht niet het wiel uit te vinden en kun je je volledig richten op het begeleiden van je leerlingen. Voor zover ze elkaar niet begeleiden, tenminste.