Gamification in het onderwijs: voordelen en valkuilen volgens onderzoek
Gamification, oftewel het toepassen van spelelementen in niet-spelcontexten zoals het onderwijs, heeft de afgelopen jaren aan populariteit gewonnen. Het wordt vaak gezien als een innovatieve manier om leren leuker en effectiever te maken. Hoewel gamification zeker voordelen biedt, waarschuwen experts dat het ook valkuilen kent die de effectiviteit kunnen ondermijnen.
Het idee achter gamification is simpel: door spelelementen zoals punten, badges en ranglijsten toe te voegen aan het leerproces, kunnen studenten gemotiveerder worden om zich in te zetten. Onderzoek wijst uit dat gamification inderdaad vaak positieve effecten heeft. Een uitgebreide review uit 2020 van empirische studies laat zien dat het gebruik van gamification kleine maar significante positieve effecten kan hebben op cognitieve, motivationele en gedragsmatige uitkomsten. Dit betekent dat studenten niet alleen beter kunnen presteren, maar ook meer betrokken kunnen raken bij het leerproces.
Vooral interventies die samenwerking en competitie combineren, lijken effectief te zijn. In plaats van studenten individueel tegen elkaar te laten strijden of hen enkel gezamenlijk te laten werken, blijken de beste resultaten te worden behaald wanneer groepen studenten in teams worden verdeeld en deze teams tegen elkaar strijden. Dit creëert een “collaboratieve en competitieve omgeving,” aldus het Imperial College London.
Voordelen van gamification
Een van de belangrijkste voordelen van gamification is de mogelijkheid om studenten extra motivatie en feedback te bieden. Naomi Clark, voorzitter van het Game Center aan de Tisch School of the Arts (NYU), legt uit dat gamification kan helpen om leerprocessen op te splitsen in behapbare taken. Dit kan vooral nuttig zijn wanneer een student een nieuwe vaardigheid aanleert en de resultaten van zijn of haar inspanningen nog niet direct zichtbaar zijn. Wat gamification doet, is taken opsplitsen in kleine stappen en positieve bekrachtiging bieden voor het voltooien van een taak.
Deze positieve bekrachtiging, in de vorm van punten of badges, geeft studenten een gevoel van vooruitgang en helpt hen te reflecteren op wat ze hebben bereikt. Dit kan bijzonder effectief zijn in het bevorderen van doorzettingsvermogen en het opbouwen van zelfvertrouwen. Daarnaast kan het volgen van scores op een speelse manier studenten helpen om te zien hoe ze gegroeid zijn in hun leerproces.
Wanneer gamification een valkuil wordt
Ondanks de voordelen zijn er ook kanttekeningen bij het gebruik van gamification. Deterding en Clark benadrukken dat ons begrip van waarom gamification werkt nog beperkt is. De meeste onderzoeken naar gamification kijken naar het algemene effect van de interventie, zonder te onderzoeken welke specifieke spelelementen het meest effectief zijn. Dit maakt het lastig om te bepalen welke aspecten van gamification echt bijdragen aan het succes ervan, en welke mogelijk een negatief effect hebben.
Een studie die de Imperial College London uitvoerde met collega’s, laat zien hoe kleine ontwerpbeslissingen een grote impact kunnen hebben. In deze studie onderzochten ze hoe universiteitsstudenten badges interpreteerden tijdens het gebruik van educatieve platforms zoals Khan Academy en Code Academy. Als studenten badges zagen als een middel om doelen te stellen en te bepalen welke vaardigheden ze als volgende moesten ontwikkelen, dan was dit over het algemeen nuttig. Echter, als de badges werden gezien als een beloning op zich, werden studenten vaak verleid om zich te richten op het behalen van meer badges door tijd te besteden aan vaardigheden die ze al onder de knie hadden. Dit was juist schadelijk voor hun leerproces.
Dit voorbeeld illustreert een van de belangrijkste problemen met gamification: het risico dat het de nadruk legt op extrinsieke motivatie, zoals het verdienen van beloningen, in plaats van intrinsieke motivatie, zoals het plezier en de voldoening die voortkomt uit het leren zelf. Clark waarschuwt dat extrinsieke motivatie zelfs kan leiden tot een afname van intrinsieke motivatie. Als leren bijvoorbeeld wordt gezien als een middel om badges te verdienen, kan de vreugde van het leren zelf op de achtergrond raken.
Slim inzetten van gamification
Om de voordelen van gamification te maximaliseren en de nadelen te beperken, is het cruciaal om spelelementen te kiezen die de intrinsieke motivatie van studenten bevorderen. Dit kan door verhalen te integreren in de gamified lesinhoud en de reële toepassingen van de geleerde vaardigheden te benadrukken. Clark noemt hierbij ‘playification’ als een gerelateerde aanpak, waarbij het plezier en de ervaring tijdens het leren centraal staan, in plaats van enkel het behalen van beloningen.
Een ander belangrijk aspect is dat gamification niet als een vaststaand recept moet worden gezien. Deterding adviseert om gamification toe te passen via een iteratief proces van proberen en verbeteren. Leraren zouden hun gamification-strategieën regelmatig moeten evalueren, feedback van studenten moeten verzamelen, en vervolgens aanpassingen moeten maken om de effectiviteit te vergroten. “Zie gamification niet als een eenmalige oplossing, maar als een proces van continue verbetering,” zegt Deterding.
Conclusie
Hoewel gamification zeker waardevolle kansen biedt voor het onderwijs, moet het zorgvuldig worden ontworpen en toegepast. Het is geen wondermiddel, maar een hulpmiddel dat, mits goed ingezet, kan bijdragen aan een motiverende en effectieve leeromgeving. Door aandacht te besteden aan zowel de voordelen als de valkuilen van gamification, kunnen leraren deze aanpak op een manier toepassen die het beste past bij de behoeften van hun studenten.