Analyse: het gebruik van digitale tools voor en tijdens de pandemie
Uitgeverij Van In heeft zijn cijfers gepubliceerd rond de effecten van het coronavirus op lesgeven in Vlaanderen. 1.649 leerkrachten werden ondervraagd in middelbaar onderwijs en basisonderwijs. De shift naar digitaal staat voorop, maar leerkrachten hebben het niet altijd gemakkelijk.
Het onderzoek van uitgeverij Van In gebeurde begin juni dit jaar, middenin de coronacrisis. 73 procent van de antwoorden in Vlaanderen komen van leerkrachten in het basisonderwijs, 27 procent van leerkrachten middelbaar onderwijs. 70 procent van de ondervraagde leerkrachten werkt in een private school, 30 procent in een publieke school.
De sterke focus op het basisonderwijs komt door het succes van Bingel. Diddit is minder dominant aanwezig in het middelbaar onderwijs. Het platform kende dankzij het coronavirus wel een flinke groei door de beschikbaarheid van (tijdelijke) gratis accounts.
Digitale stappen
Voor de start van de pandemie maakten gemiddeld 62 procent van de leerlingen minstens één keer per week gebruik van een digitaal platform om oefeningen of taken te maken. 9 procent maakten er dagelijks gebruik van. Tijdens het verplicht afstandsleren verhoogde dat naar 89 procent van de leerlingen dat minstens één keer per week zo’n digitaal platform gebruikt. Het aantal dagelijkse gebruikers steeg naar 41 procent.
Wanneer we de andere resultaten bekijken rond digitale activiteiten, stonden die op een heel laag pitje. Gemiddeld 12 procent van de leerkrachten stuurde minstens wekelijks lesmateriaal via e-mail, gebruikt video voor één-op-één-gesprekken, kleine groepen of de gehele klas. Een webcast opnemen gebeurde door 4 procent van de leerkrachten pre-corona.
Veel meer video
Wat betreft videomateriaal hebben de leerkrachten een ongelooflijke evolutie ondergaan. Les geven aan kleine groepen leerlingen gebeurde door 78 procent van de leerkrachten minstens één keer per week waarvan iets minder dan de helft dagelijks contact had via video. We zien ongeveer dezelfde cijfers met betrekking tot de volledige klas.
Één-op-één lesgeven kende ook een groei, al was dat ietwat beperkt. 65 procent van de leerkrachten deed het minstens een keer per week waarvan één derde dagelijks. Ook het opnemen van webcasts kende een flinke groei. 51 procent van de leerkrachten maakte er minstens een keer per week gebruik van.
Digitale testen
De enquête kijkt verder ook naar het gebruik van digitale tools tijdens afstandsleren. In de grafiek onderaan kan je duidelijk zien dat traditionele oefeningen uit papieren boeken of eigen oefeningen nog steeds het meest worden gebruikt. Daarna volgen digitale oefeningen, instructievideo’s, LMS’en en videoplatformen zoals Zoom, Microsoft Teams of Google Meet.
Leerkrachten hebben tijdens de coronacrisis heel weinig digitale testen afgenomen. Amper twee procent maakte dagelijks gebruik van dergelijke tools. In totaal gebruikte 22 procent een online tool om testen af te nemen.
Wanneer we bovenstaande cijfers vergelijken met het gebruik van digitale tools voor de pandemie on land trof, zien we enorme verschillen. Printoefeningen domineren en digitale oefeningen kelderen. Ook het gebruik van videotools verdwijnt nagenoeg net als het afnemen van testen online.
Gevoel van de leerkracht
Van In polste tot slot ook bij de leerkracht naar hun gevoel bij afstandsleren, waar ze zich comfortabel bij voelden en wat ze moeilijk vonden. Over de hele lijn valt op dat gemiddeld 70 procent van de leerkrachten het moeilijker vond om te kunnen functioneren. Denk hierbij aan het plannen van lessen, het uitdelen van oefeningen, quoteren, sturing geven individueel of in groep of het afleggen van testen.
Opvallend is dat twee segmenten eenvoudiger zijn geworden voor leerkrachten tijdens de pandemie: het uitdelen van oefeningen en het sturen van leerlingen. 9 tot 14 procent van de leerkrachten vond dat hun werk eenvoudiger werd door de introductie van digitale elementen tijdens COVID-19.
Het moeilijkste bleek om leerlingen iets aan te leren. 74 procent van de leerkrachten vond het moeilijk tot zeer moeilijk. Het motiveren van leerlingen bleek ook een pijnpunt voor 61 procent van de leerkrachten.
Vergelijking met Europa
Vergeleken met de Europese resultaten scoort het Vlaams onderwijs goed. “Ik hoor soms beweringen dat ons onderwijs zou achterop lopen qua digitalisering”, zegt Winfried Mortelmans, CEO van Van In. “Dat klopt niet helemaal. Onze grote corona-leerkrachtenenquête toont aan dat we pre-corona al voorop liepen in Europa – en onze voorsprong tijdens corona behouden hebben – qua digitaal oefenen.”
We kunnen uiteraard nog een grote stap vooruit zetten door het digitale nog meer te gaan integreren, bijvoorbeeld door ook digitaal te gaan testen.
Winfried Mortelmans, CEO van Van In
“Andere Europese landen hebben ons op dat vlak bijgebeend tijdens corona, en niet omgekeerd. We kunnen uiteraard nog een grote stap vooruit zetten door het digitale nog meer te gaan integreren, bijvoorbeeld door ook digitaal te gaan testen. Zelfs tijdens corona bleef dit bij ons beperkt tot 22% van de leerkrachten.”
Enorme prestatie van de leerkracht
Uit de enquête blijkt dat Vlaamse leerkrachten een immense prestatie hebben geleverd om de stap naar digitaal zo goed mogelijk te zetten. De geleerde lessen zou een opstap kunnen zijn naar bijvoorbeeld één lesdag thuis per week voor bepaalde scholen of richtingen, maar die signalen geeft Vlaams minister van onderwijs Ben Weyts niet. Hij wil namelijk alle scholen fulltime openen zodat leerlingen niet langer thuis hoeven te zitten.
Rekening houdend met de resultaten van dit onderzoek, zit er weldegelijk potentieel in scholen die fysieke aanwezigheid in de klas combineert met afstandsleren. De tools zijn er en in tijden van crisis hebben talrijke leerkrachten belangrijke stappen gezet. Hopelijk laten we die kennis nu niet verloren gaan.