AI-revolutie zorgt voor extra dimensie in digitale kloof

5 maart 2024 - David Van Waeyenberghe

Op amper een jaar tijd heeft een derde van de Vlamingen geproefd van AI-tools om tekst, beeld of audio te genereren, zo blijkt uit de imec.digimeter. Eén Vlaming op vijf gebruikt die tools maandelijks, vooral als hulp bij werk of studie. Tegelijk groeit de groep die zich zorgen maakt om een negatieve impact van AI. De digitale kloof blijft bestaan, en krijgt er zelfs een dimensie bij volgens de onderzoekers van imec.

2023 was voor de Vlaming het jaar van de AI-erlebnis: een voorheen weinig zichtbare, abstracte technologie kwam boven water met tastbare consumententoepassingen als ChatGPT. 80 procent heeft het leren kennen. Een derde van de Vlamingen gebruikte de technologie al en 18 procent implementeert het dagelijks. Bij studenten (18-24 jaar) liggen de cijfers nog hoger: 42 procent is gewoontegebruiker. En wie het gebruikt, boekt naar eigen zeggen efficiëntiewinst.

Ongezien brede verspreiding

In de geschiedenis van de imec.digimeter zijn er geen technologieën of platformen te vinden die een even snelle en brede verspreiding opgetekend hebben als generatieve AI-tools zoals ChatGPT. De twee meest disruptieve platformen van de voorbije 10 jaar, Netflix en TikTok, bereikten een vergelijkbaar marksegment pas -respectievelijk- 3 en 6 jaar na hun lancering. Een evolutie die ook binnen het onderwijs het voorbije jaar merkbaar was.

“Na het internet en de smartphone met mobiel internet, vormen AI-tools de volgende grote digitale golf”, zegt Lieven De Marez. Hij is professor nieuwe communicatietechnologieën bij mict – een imec-onderzoeksgroep aan de UGent . “Die golf wordt onthaald op grote belangstelling van de Vlaming en met grote verwachtingen voor toekomstige applicaties. Toch heerst er ook een zekere argwaan.”

Digitale kloof: een kwestie van hebben, kunnen, willen en… efficiënter kunnen

Niet iedereen is volgens de imec.digimeter 2023 mee met de nieuwe technologie. Zo blijkt er voor een groeiende groep Vlamingen een rem te staan op het AI-enthousiasme.  56 procent, dat is 11 procent meer dan bij een vorige peiling maakt zich zorgen om de impact van AI op hun privacy. 64 procent (+18%) maakt zich zorgen over de negatieve impact die AI kan hebben. Het gaat dan vooral om foutieve informatie , het onderscheid kunnen maken tussen wat door een mens en wat door AI is gemaakt en de vrees dat AI in de toekomst de eigen job kan overnemen.

Die bezorgdheden kunnen een verklaring zijn waarom de helft van de Vlamingen die komen snuffelen aan generatieve AI-tools, toch geen gebruikers worden, oordelen de onderzoekers. Vooral wie bij de vorige digitale golven al worstelde met zaken als de digitale balans, privacy, fake news en cybersecurity, geeft deze technologie niet het voordeel van de twijfel, en keert terug naar de oude manier om dingen te doen – zonder AI.

“Artificiële intelligentie voegt zo een nieuwe dimensie toe aan de klassieke digitale kloof”, merkt De Marez op. “Na toegang (de technologie hebben), vaardigheden (ze kunnen gebruiken) en attitudes (ze willen gebruiken), wordt de kloof nu ook een kwestie van efficiëntie (snel en efficiënt zijn). Wie het omarmt, kan zich efficiënter door de digitale samenleving begeven dan wie dat niet doet.”

Kloof dichten

In de vorige editie van de imec.digimeter bleek dat de coronacontext geleid heeft tot een digitale versnelling. In het onderwijs zorgden de middelen van Digisprong voor meer mogelijkheden. De doorbraak van AI-tools zorgt vrijwel onmiddellijk een nieuwe acceleratie. Er was volgens de onderzoekers geen tijd om op adem te komen. Iets wat ook blijkt uit de cijfers want 51 procent geeft aan dat het allemaal wat te snel gaat.

Volgens imec speelt de overheid een belangrijke rol in het overbruggen van de digitale kloof. “Attitude is cruciaal de adoptie van nieuwe innovaties. De overheid kan de Vlaming ondersteunen om de digitale balans onder controle te krijgen, verder inzetten op mediawijsheid, en oplossingen ontwikkelen die de Vlaming meer controle geven over het gebruik van persoonlijke data”, besluit Lieven De Marez.

De volledige imec.digimeter kan je hier raadplegen.