TikTok in het klaslokaal

- Jeroen Langendam

TikTok leidt de aandacht van leerlingen vaak af. Gebruik vanaf 2021 TikTok om de aandacht weer naar de juiste plek te krijgen.

Een paar jaar geleden was Musical.ly razend populair.  In 2017 verdween Musical.ly ineens van het toneel. Niet omdat het met de populariteit was gedaan, maar omdat het Chinese bedrijf Bytedance de app kocht. Bytedance was verantwoordelijk voor een soortgelijke app, genaamd TikTok. Het bedrijf integreerde de twee apps tot wat we nu kennen als TikTok.

De aantrekkingskracht van TikTok kan ook positief gebruikt worden.

Het oude Musical.ly en het huidige TikTok hebben een aantal zaken met elkaar gemeen. Beide draaien om korte (muziek-)video’s en bieden allerlei filters en bewerkingsmogelijkheden. Een andere overeenkomst: zowel Musical.ly als TikTok kunnen in de les de aandacht nogal afleiden.

De aantrekkingskracht van TikTok kan ook positief gebruikt worden. TikTok kan leerkrachten helpen om leerlingen te bereiken door hen aan te spreken op wat hen boeit. Bijkomend voordeel is dat de app gratis te gebruiken is én dat de meeste leerlingen al weten wat ze er mee kunnen.

Wat kun je precies met TikTok

Om TikTok in de les te kunnen gebruiken, is het zaak te weten wat TikTok precies is. TikTok is een social media app waarmee iedereen video’s kan maken en bewerken. Een filmpje dat je met TikTok opneemt kan tussen de 3 en 60 seconden lang zijn. Je kunt ook video’s uploaden die van een andere bron afkomstig zijn. Deze video’s kunnen langer zijn.

Hoewel TikTok van oorsprong is bedoeld voor muziek-, dans- of lipsynchvideos (en in mindere humoristische filmpjes) is er ruimte voor (bijna) elk soort content.

Let op: Social Media

Het Social Media karakter van TikTok betekent dat je extra aandacht moet besteden aan veiligheid en mediawijsheid. Zorg dat leerlingen weten dat niet alle content openbaar gepubliceerd zou moeten worden. Verzeker jezelf (en ouders) ervan dat je leerlingen hun content alleen uploaden in de (privé) groep van de klas.

Hoe gebruiken leerkrachten TikTok?

De meeste leerlingen zijn erg enthousiast over TikTok. Het uploaden van een instructievideo op TikTok, in plaats van een saaie site, geeft je al direct een voorsprong. Bovendien krijgen je leerlingen vanzelf een melding als er nieuwe content is. Zo heeft Meester Jesper met zijn korte uitlegvideo’s over rekenen al ruim 3 miljoen likes verzameld en bijna 130.000 volgers.

Rekenuitleg op TikTok
Screenshot: https://www.tiktok.com/@meesterjesper

Andere leerkrachten streven niet zozeer naar educatieve content, maar willen vooral een band opbouwen met hun klas, zoals Meneer Martijn.

@meneermartijn

#itstricky Basisschool editie. Kijk het einde…🙊 Laat in de reacties weten wat jij zou kiezen. #basisschool #meneermartijn #meester #tricky

♬ It’s Tricky – RUN DMC
https://www.tiktok.com/@meneermartijn

Vooruitstrevende leerkrachten gebruiken TikTok al tijden om huiswerkopdrachten te geven. Zelfs voordat we van corona gehoord hadden bleek dit een gouden greep: leerlingen gaan vol enthousiasme aan het werk om boeiende content te maken rondom lesstof die ze anders misschien minder interessant hadden gevormd.

Nu veel onderwijs op afstand plaatsvindt, is de waarde van TikTok alleen maar toegenomen. Omdat je zowel individuele als groepsopdrachten in TikTok kunt maken, is de app ook in de huidige onderwijsrealiteit bijzonder nuttig.

Les geven binnen TikTok

TikTok kan een grote rol spelen binnen de les. Maak je eigen uitlegvideo’s, of geef je leerlingen de opdracht om voor de volgende les een video over een onderwerp te maken.

Zo maakt je klas uitlegvideo’s waar anderen van kunnen leren. Bovendien kun je deze video’s zelf ook gebruiken. Toon ze aan leerlingen die moeite hebben met de stof, zodat ze de uitleg vanuit een ander perspectief krijgen.

Omdat een TikTok-video altijd korter is dan een minuut, dwing je de leerlingen om hoofd- en bijzaken van elkaar te onderscheiden. Niet alleen zorgt dit voor een scherpe en to-the-point uitleg, je traint ook hun vermogen tot kritisch denken.

Wissel video’s van je leerlingen af met korte video’s waarin je een specifiek onderwerp kort en krachtig uitlegt. Je zult al snel een schatkamer aan educatieve content hebben, over elk mogelijke onderwerp van je vakgebied.

Rol van de leerkracht

Leerlingen worden samen aan het werk gezet in een (virtuele) omgeving die ze door en door kennen. Dit zet hen aan een zo mooi mogelijk project neer te zetten. Ze dagen elkaar uit, helpen elkaar en leren van elkaar.

De keerzijde van deze uitdaging is dat leerlingen zich teveel richten op het maken van een mooie video en minder aandacht hebben voor de inhoud.

Als leerkracht is het dan ook belangrijk de leerling in de gaten te houden. Geef regelmatig een like wanneer je ziet dat de leerling goed op weg is. Stuur bij waar nodig. Door regelmatig voortgangsgesprekken of intervisies in te plannen (formeel of informeel) help je de leerling om het einddoel in ogen te houden.

Verder draag je de verantwoordelijkheid voor een veilige omgeving. Schakel daarom de “duet”-functie uit. Deze functie kan worden gebruikt om elkaars video’s belachelijk te maken, een vorm van cyberpesten die al tijden bekend is.

TikTok-opdrachten die groter zijn dan je klaslokaal

Het Social Media-karakter van TikTok vereist dan wel extra aandacht voor de online veiligheid, je kunt het ook gebruiken om een extra dimensie aan je huiswerk toe te voegen. Je leerlingen kunnen namelijk ware “influencers” worden. Het enige wat je nodig hebt om deze motivatie aan te boren is een voldoende grote groep. Doe dit door een school-brede opdracht neer te zetten, of laat leerlingen uit dezelfde graad van verschillende scholen met elkaar samen te laten werken.

Een eindproject op TikTok
Screenshot: TikTok

Je kunt bijvoorbeeld de leerlingen uitdagen om video’s te maken van een natuurkunde experiment (met natuurlijk de nodige veiligheidsrestricties), ze samen laten werken aan een schooltoneelstuk of zelfs een online wetenschapsbeurs met STEAM-onderwerpen organiseren.

Een mooi en succesvol voorbeeld is de door Technopolis georganiseerde wedstrijd. Deelnemers worden uitgedaagd om, na het bekijken van de tutorial, het experiment van de week te reproduceren. Door hiervan een TikTok te uploaden kunnen deelnemers een gave Virtual Reality-ervaring winnen.

Technopolis op TikTok
Ook Technopolis zit op TikTok (Afb: Screenshot TikTok.com

Wil je het nog grootser aanpakken? Combineer de kracht van TikTok met de programmeerlessen van CoderDojo (Scratch) voor een opdracht waarbij de leerlingen niet alleen een app bouwen, maar ook een “behind the scenes”-video maken. Je kunt echt alle kanten op.

Eindopdracht

De beste gelegenheid om TikTok in je les te integreren is de eindopdracht. In de meeste gevallen past het gebruik van de app namelijk prima in de bestaande voorwaarden en eindtermen. Het opstellen van een portfolio kan binnen TikTok perfect worden vormgegeven.

#Finalproject op TikTok
TikTok toont al verschillende eindprojecten. Pas op: niet alle content is educatief.

Tegelijkertijd laat je de leerlingen samenwerken, vanuit verschillende rollen: de een is de cameraman, de ander presenteert op basis van een script geschreven door de derde. Zorg dat je leerlingen als vanzelf ontdekken dat een gemeenschappelijk resultaat veel mooier is dan wat ze in hun eentje hadden kunnen maken. Je kunt leerlingen zelf kiezen hun rol laten kiezen. Voor het maximale leerresultaat deel je de verschillende taken uit, waarbij je zorgt dat de leerling niet in zijn comfortzone blijft. Zet de leerling die altijd in het middelpunt staat eens achter de camera, en benoem de volger tot regisseur.

Conclusie

TikTok is razend populair onder leerlingen van 10 tot 20 jaar oud. Als leerkracht kun je deze populariteit gebruiken om je lessen boeiender, krachtiger én leuker te maken. Het vergt wat tijd om TikTok te leren kennen en de juiste voorwaarden te scheppen voor een veilige leeromgeving, maar wanneer je dit eenmaal hebt gedaan heb je goud in handen. Niet alleen bereik je de leerling met TikTok, de app verandert, bijna als vanzelf, in een content-generator waar je in toekomstige lessen nog heel veel aan kunt hebben.