STEM: De zoveelste onderwijshype of een blijvertje?
We schrijven op SchoolIT.be vaak over STEM (of STEAM). Iedereen heeft wel een idee bij dit concept. Maar is STEM een blijvertje, of zomaar weer een voorbijgaande onderwijs-hype?
Onderwijsfilosofieën komen en gaan. Dat is van alle tijden. Maar STEM (of STEAM) lijkt hardnekkig. Zou dit een blijvertje zijn?
Laten we beginnen met de betekenis van het woord “STEM”. Er is weinig discussie over het feit dat het een afkorting is die staat voor Science, Technology, Engineering en Mathematics. Wel bestaat discussie over of we nu het beste STEM-onderwijs geven, of STEAM. Bij STEAM wordt de letter “A” toegevoegd. Dit staat voor “Arts”, hetgeen illustreert dat je ook bij de technische vakken creatieve expressie kunt integreren. Dit is vergelijkbaar met het Hoofd, Handen, Hart-idee van de Vrije School.
Het idee achter STEM is dat de verschillende deelvakken essentieel zijn om de leerling voor te bereiden op zijn volwassen leven. Vaak wordt hierbij de nadruk, min of meer als vanzelf, gelegd op de “tech”-kant. Maar als werknemer én als mens heb je deze vaardigheden eigenlijk altijd nodig, of je nu in een technisch vak gaat uitoefenen, of niet.
In de jaren ’90 van de vorige eeuw werd in het onderwijs al geëxperimenteerd met probleem-geörienteerd onderwijs (PGO). Bij PGO kregen leerlingen een opdracht voorgeschoteld, die ze alleen konden oplossen door kennis van verschillende vakgebieden te combineren. De Amerikaanse National Science Foundation ontwikkelde het concept SMET, welke gezien wordt als een voorloper van de onderwijsfilosofie zoals we die nu kennen.. Ergens rond de eeuwwisseling ontstond , onder meer vanuit de ideeën van de NSF, het STEM-concept.
STEM stoomt klaar voor de toekomst
Zowel SMET als STEM ontstonden vanuit het inzicht dat de exacte vakken essentieel waren. Voor leerlingen zou er een gouden toekomst wachten en ook de economie had (en heeft) schreeuwend nood aan techneuten. Maar veel jongeren lieten de exacte vakken links liggen. Te moeilijk, te abstract en te saai. Daardoor ontstond er een enorme kloof tussen wat jongeren leerden en waar de arbeidsmarkt behoefte aan had. Het aantal technische banen is in de afgelopen 20 jaar alleen maar toegenomen, terwijl er onvoldoende (specialistische) mensen zijn om deze te vervullen.
Het grote doel van is om de werknemers van de toekomst klaar te stomen voor een carrière in de techniek. STEM wil jongeren voorzien van een solide fundament aan vaardigheden die verder gaan dan het uit het hoofd leren van V = I x R, of E = MC2. STEM streeft naar praktische vaardigheden, en leert jongeren kritisch denken en problemen oplossen.
Handig, wanneer je als techneut een probleem moet oplossen. Maar ook buiten de werkplek is het systematisch kunnen oplossen van problemen een vaardigheid die goed van pas komt. Zo is kennis van wetenschappelijke principes een voorwaarde om in staat te zijn fakenews te herkennen.
Overheden op zoek naar STEM
Ongeveer elk land ter wereld streeft naar hoogwaardige werkgelegenheid binnen de grenzen. Het zijn de technologische banen die de meeste welvaart genereren. Maar tech-bedrijven vestigen zich enkel in een land wanneer er een ruim aanbod aan gekwalificeerde vakmensen te vinden is. Regeringen kregen al snel door dat voor een gezonde en concurrerende economie onvermijdelijk is in te zetten op technische scholing.
Het is daarom niet gek dat steeds meer overheden zoeken naar een manier om de exacte vakken in het onderwijs willen integreren. Daarbij kijken ze niet alleen naar universiteiten. Integendeel, onder het motto “jong geleerd is oud gedaan” houden zelfs basisscholen zich al bezig met STEM-onderwijs.
Duizend bloemen bloeien
Het aantal projecten rondom STEM-onderwijs is enorm. In elk land zijn wel een aantal initiatieven ontplooit en experimenten uitgevoerd. Soms door het ministerie dat verantwoordelijk is voor Onderwijs, soms door het onderwijsveld (al dan niet gesubsidieerd). Soms werd de ontwikkeling van overgelaten aan consortia waarin de overheid samenwerkt met bedrijven. Zoals in het Verenigd Koninkrijk, waar overheid, non-profits en bedrijven STEM Learning hebben opgezet om in het hele land lesprogramma’s en buitenschoolse activiteiten aan te bieden. In de VS doet STEM 101 hetzelfde, zij het dat deze non-profit ook bijscholingen voor leerkrachten aanbiedt. In Vlaanderen ontwikkelde de overheid het STEM Actieplan dat in 2020 zijn laatste jaar is ingegaan. Dankzij dit actieplan kiezen, aldus de overheid, steeds meer meisjes voor een technische opleiding.
Wat kun je ermee?
Dat bedrijven het fijn vinden om mensen te kneden tot ze perfect in de organisatie passen is begrijpelijk. Dat overheden elke kans aangrijpen om de eigen economie te versterken is ook logisch. Maar wat moet het individu ermee? Wordt je echt beter van deze vorm van onderwijs?
De loonkloof tussen mensen mét en zonder een STEM-achtergrond (is) ongeveer 26%
Pew Research, 2018
STEM-onderwijs, mits goed uitgevoerd, biedt de individuele leerling enorm veel mogelijkheden voor zijn of haar toekomstige carrière. Op dit moment kun je al veel kanten op, van app-ontwikkelaar tot AI-bouwer. Of je kiest voor een leven als (big) data scientist of tot cybersecurity-specialist.
Nu DDoS en Ransomware aan de orde van de dag zijn, bestaat er een schreeuwende behoefte aan white hat hackers om organisaties veilig te houden. Om over cyberwarfare nog maar te zwijgen.
Als je denkt dat deze onderwijsfilosofie mensen alleen klaarstoomt voor high tech beroepen, heb je het echter bij het verkeerde eind. De STEM-skills zijn namelijk ook enorm waardevol voor actuarissen en statistici. Zelfs in de zorg heb je met STEM-vaardigheden een voorsprong. Maar, toegegeven, doordat de focus vaak op techniek ligt, zijn die carrièremogelijkheden minder zichtbaar.
STEM is goed voor je loonstrookje
Het geïntegreerde technische onderwijs opent niet alleen deuren die anders gesloten blijven, maar het biedt ook financieel voordeel. Onderzoek van Pew Research uit 2018 concludeerde dat de loonkloof tussen mensen mét en zonder een technische achtergrond ongeveer 26% is . Een vergelijkbaar onderzoek in het Verenigd Koninkrijk kwam op een loonkloof van 20%.
STEM verheft
Je zou kunnen denken dat STEM belangrijk is omdat het leidt tot een hoger opgeleide beroepsbevolking, hogere salarissen en een bruisende economie. Maar het echte belang gaat verder dan deze voordelen. STEM brengt je namelijk vaardigheden bij die we hard nodig zijn om een paar van de grootste uitdagingen van deze tijd aan te pakken. Klimaatverandering, het bestrijden van plastic soup, de strijd tegen ontbossing kunnen niet zonder STEM.
Ook het publieke debat kan niet zonder het kritisch denkvermogen van STEM. Flat earthers, Intelligent Design-denkers, anti-vaxxers en bepaalde politieke groeperingen floreren in de afwezigheid van scherpzinnige denkers. Tenzij we willen dat de film “Idiocracy” werkelijkheid wordt, zullen we STEM (of beter, STEAM) blijvend in het onderwijs moeten integreren.