Eisen aan STEM/STEAM-speelgoed om (ook) thuis te leren

- Jeroen Langendam

STEM/STEAM (Science, Technology, Engineering, Arts, Math) is een geïntegreerde en praktijkgerichte onderwijsvisie die kinderen beter voorbereidt op de toekomst. Steeds meer scholen stappen over op deze filosofie. Maar ook thuis zouden kinderen geholpen moeten  worden zich te ontplooien op het gebied van de exacte vakken. Speelgoed heeft daarbij een belangrijke rol. Wat zijn de eisen waaraan een goed stuk STEAM-speelgoed moet voldoen?

De Amerikaanse Toy Association heeft onderzoek gedaan naar de wensen en eisen die gesteld worden aan STEM/STEAM-speelgoed. Eerder schreven we al een artikel over de eisen die ouders aan speelgoed stellen. Opvallend was dat 39% van de ouders het gevoel heeft dat er geen leuk speelgoed op de markt is dat de STEAM-filosofie ondersteunt. Mocht dat speelgoed er wel zijn, dan zegt 45% eigenlijk te weinig tijd te hebben om hier samen met de kinderen mee aan de slag te gaan.

Kloof

Er bestaat dus een enorme kloof tussen de ambitie om kinderen spelend te laten leren en de werkelijkheid. Er is simpelweg geen goed STEM/STEAM-speelgoed. Maar wat maakt speelgoed tot een goed middel om kinderen met STEAM aan het leren te zetten?

Om dit te ontdekken ondervroeg de Toy Association 67 deskundigen op het gebied van speelgoed en nam het deel aan expert panels op de Consumer Electronics Show (CES2019) en de 116e North American International Toy Fair. Uit het onderzoek kwamen 14 eigenschappen van goed STEM/STEAM-speelgoed naar voren, waarvan er 2 verplicht en 12 wenselijk.

Voor de hand liggende (verplichte) eisen STEM/STEAM speelgoed

STEM/STEAM-speelgoed moet in elk geval aan twee heel basale voorwaarden voldoen. De eerste eis ligt voor de hand: STEM/STEAM-speelgoed moet kinderen op onderzoek sturen in de wereld van wetenschap, tech, bouwkunde en ontwerp of wiskunde, of hen op wetenschappelijke wijze de wereld laten verkennen. Een stuk speelgoed dat kinderen op geen enkele manier met STEM/STEAM in aanraking brengt, is geen STEM/STEAM-speelgoed.

De tweede eis die hoog scoort is dat het speelgoed ook leuk moet zijn om mee te spelen. Als een stuk speelgoed een kind niet boeit of motiveert om op onderzoek uit te gaan zal het kind het links laten liggen.

De speelgoeddeskundigen zijn het met elkaar eens dat een goed stuk STEM/STEAM-speelgoed zowel de linker hersenhelft (de kant van logica en redeneren) als de rechterzijde (de emoties, het plezier) triggert.

Wenselijke eigenschappen van goed STEM/STEAM-speelgoed

Behalve de twee voor de hand liggende eigenschappen die al genoemd zijn, kwam het onderzoek met nog eens een dozijn eisen aan STEM/STEAM-speelgoed. Hoewel niet aan elke voorwaarde moet  zijn voldaan om een stuk speelgoed aan te merken als STEM/STEAM is elk van deze voorwaarden versterkend aan het leerzame karakter ervan.

Open-einde speelgoed

Een goed stuk speelgoed is open-einde. Dat wil zeggen dat er geen voorgeschreven pad tussen een begin en einde is. Een leerzaam en leuk stuk speelgoed kan op verschillende manieren worden gebruikt om mee te spelen, afhankelijk van de fantasie van het kind. Een uitdaging moet dus op verschillende manieren kunnen worden opgelost, zodat het kind met vallen en opstaan ontdekt wat het kan.

Relevant voor de echte wereld

Volgens de experts is het belangrijk dat het speelgoed raakvlakken heeft met STEM/STEAM en de directe omgeving. Een kind leert bijvoorbeeld wel over de wetten van Newton door een vrachtwagen voort te duwen, maar het legt daarbij niet de link met het vak natuurkunde. Een goed stuk STEM/STEAM-speelgoed maakt die link duidelijk. Daardoor beseffen  kinderen beseffen dat natuurkunde meer is dan saaie vergelijkingen en juist overal om hen heen is. Een goed stuk speelgoed maakt de wat abstractere vakken concreet en relevant, zodat kinderen beseffen dat deze disciplines hun leven beïnvloeden – of ze nu voor een technische carrière kiezen of niet.

STEM/STEAM

Ruimte voor trial-and-error

Kinderen leren door dingen uit te proberen. Ook de wetenschap werkt met experimenten, die soms fout gaan. Soms levert dat mooie, onverwachte resultaten op, zoals de ontdekking van penicilline door Alexander Fleming in 1926.

Vreemd genoeg krijgen kinderen in het dagelijks leven echter de boodschap dat fouten maken verkeerd is. Vooral in het onderwijs wordt veel nadruk gelegd op de ‘juiste’ oplossing.

Een goed stuk STEM/STEAM-speelgoed helpt kinderen beseffen dat het maken van fouten geen probleem is, maar juist onderdeel van het leerproces. Doordat fouten maken niet erg is, voelt het kind de vrijheid die het nodig heeft om nieuwe, onbekende wegen te verkennen.

Hands-on

Er is een duidelijk verband tussen het werken met je handen en het brein.  Wanneer je iets zelf uitvoert, onthoudt je veel beter wat er gebeurt dan wanneer je er alleen maar over leert. Speelgoed is perfect om die hands-on ervaring te bieden. Vooral nu kinderen steeds meer achter een scherm zitten krijgen ze een tekort aan prikkels in de andere zintuigen. Goed STEM/STEAM-speelgoed zorgt voor deze prikkels.

Het kind is de baas

Spelen is alleen leuk wanneer je zelf kunt bepalen wat je doet. Een goed stuk STEM/STEAM-speelgoed vertelt het kind daarom niet wat het moet doen, maar prikkelt hun nieuwsgierigheid. Hierdoor ontstaat een intrinsieke motivatie om te leren hoe het werkt. Doordat het kind de baas is, krijgt het een gevoel van autonomie. Dit is een primaire behoefte van elk mens, waaraan helaas niet altijd meer wordt voldaan. Vooral de volgeplande schema’s van sommige kinderen tasten dit gevoel van autonomie aan. Met een goed STEM/STEAM-speeltje kan het kind eindelijk weer eens even zelf bepalen wat het doet. Daarmee leert het niet alleen over de wetenschappen, maar ook over zichzelf.

Probleem-oplossend

Probleem-oplossend vermogen is een belangrijke vaardigheid, in alle aspecten van het leven. Speelgoed kan een belangrijke rol spelen bij het hiervan. Door hen een uitdaging voor te schotelen, zet speelgoed een kind aan het denken over mogelijke oplossingen. Het open-einde karakter van STEM/STEAM-speelgoed biedt ruimte om zelf een creatieve oplossing te verzinnen en uit te proberen. Het mooie is dat de werkwijze die kinderen van STEM/STEAM-speelgoed leren ook elders te gebruiken is.

Dat creatieve en probleem-oplossende is enorm belangrijk voor STEAM-speelgoed

– Netta Rabin, Vice-president productontwikkeling van Klutz

Het heeft leerdoelen die passen bij het kind

STEM/STEAM-speelgoed is bedoeld om van te leren. Dat betekent dat moet zijn nagedacht over de educatieve kant ervan. Zo moeten de leerdoelen passen bij de leeftijd van de doelgroep. Ook moet zijn nagedacht over een handleiding voor ouders. Dat betekent dat onderwijskundigen een belangrijke rol spelen bij het ontwikkelen van STEM/STEAM-speelgoed.

Inclusief en genderneutraal

Veel professionals uit de speelgoedindustrie vinden het belangrijk dat STEM/STEAM-speelgoed inclusief en gender-neutraal is. Het stereotype beeld dat alleen jongetjes techniek en wetenschap leuk vinden moet verdwijnen en de manier waarop speelgoed gepresenteerd wordt speelt daarbij een belangrijke rol. Ook moet speelgoed toegankelijk zijn voor kinderen uit alle culturen.

STEM

Geef ouders ondersteuning

Ouders geven aan dat ze het moeilijk vinden om hun kinderen te helpen met STEM/STEAM te spelen. De belangrijkste reden is dat ze zelf onvoldoende begrijpen hoe het speelgoed werkt. Dat maakt ouders onzeker, wat kan overslaan op het kind. In plaats dat de introductie van STEM/STEAM kinderen een positieve ervaring biedt, werkt het dan averechts. STEM/STEAM-speelgoed zou daarom altijd begeleidend materiaal moeten bevatten voor de ouders. Hierbij kan gedacht worden aan instructievideo’s, bouwtekeningen en dergelijke. Dat helpt de ouders om samen met hun kinderen op een prettige manier te spelen.

Geeft zelfvertrouwen

De exacte vakken zijn voor veel scholieren een bron van onzekerheid. Door kinderen al vroeg te laten ontdekken dat deze vakken niet eng zijn, draagt STEM/STEAM-speelgoed bij aan het zelfvertrouwen van kinderen. Dit zelfvertrouwen werkt door in alle delen van het leven van het kind.

Dat je speelgoed hebt dat begint met die eerste kleine stapjes van het begin is enorm belangrijk…. niet alleen voor de motorieke vaardigheden, maar ook voor het zelfvertrouwen.

James P. Seymour, Vice-president en CTO van E-blox

Het moedigt creativiteit aan

Het beste STEM/STEAM-speelgoed geeft uitgebreid ruimte aan de ‘A’ van Arts. Creativiteit is een belangrijke competentie voor de 21e eeuw. Goed speelgoed leert kinderen om out-of-the-box te denken en laat hen oefenen en spelen met creativiteit.

Draagt bij aan sociaal-emotionele ontwikkeling

De ontwikkeling van het kind gaat verder dan alleen het cognitieve en het rationele. Sociaal-emotionele competenties zijn misschien nog wel belangrijker. Toch zijn dat net de competenties waar steeds vaker achterstanden lijken voor te komen.

Samenwerken, overleggen en dergelijke zijn belangrijke competenties voor de toekomstige carrière en het leven als volwassene. Goede STEM/STEAM-speeltjes bieden de kinderen volop gelegenheid om samen te werken.

Het perfecte educatieve speelgoed

Een stuk speelgoed dat aan alle bovengenoemde 14 voorwaarden voldoet is de Heilige Graal op het gebied van STEM/STEAM-speelgoed. Hiermee kunnen ouders hun kinderen al op jonge leeftijd laten kennis maken met STEM/STEAM, om daarmee een goed fundament te leggen voor het (latere) onderwijs op basis van STEM/STEAM.

De bal ligt bij de speelgoedfabrikanten om dit leerzame speelgoed verder te ontwikkelen, zodat kinderen beter beslagen ten ijs komen in de 21e eeuw.