Hoe is het gesteld met de digitale vaardigheden van Vlaamse tieners?

- Jeroen Langendam

EU Kids voert regelmatig onderzoek uit naar de digitale vaardigheden van kinderen. Zijn de digital natives echt zo bedreven in alles wat digitaal en online is? EU Kids Online 2020 komt met verrassende cijfers, ook over de Vlaamse jeugd.

Digitale vaardigheden zijn onontbeerlijk voor een succesvolle toekomst.  Voor de generatie van nu is deelname aan onderwijs onmogelijk zonder enige technologische vaardigheden. Ook op de arbeidsmarkt en in de samenleving in het algemeen kom je zonder digitale vaardigheden niet ver.

EU Kids Online is een onderzoek onder auspiciën van de London School of Economics and Political Science, dat onderzoekt hoe het is gesteld met de digitale vaardigheden van tieners (12-16 jaar oud) in 19 Europese landen. Daarbij gebruikten de onderzoekers de Internet Skills Scale. Dit instrument meet de digitale vaardigheden op een vijfpuntsschaal. Daarbij wordt een onderscheid gemaakt in de volgende categorieën digitale vaardigheden:

  • operationele vaardigheid (waaronder online veiligheid)
  • informatieverwerving (waaronder het vinden en beoordelen van de betrouwbaarheid van online informatie)
  • sociale vaardigheden online
  • creativiteit
  • vertrouwdheid met mobiele devices.

Grote spreiding tussen de digitale vaardigheden

In alle landen zijn de kinderen erg operationeel vaardig. Het opslaan van een online afbeelding of het instellen van hun privacy settings is voor de meeste tieners gesneden koek. Over het algemeen weten kinderen en tieners op welke knoppen ze moeten drukken om hun devices te laten doen wat ze willen.

Digitale vaardigheden per land. VL = Vlaams België. (Bron: EU Kids Online 2020)

Informatievaardigheden

Daar waar het gaat om informatievaardigheden, zijn er grote verschillen tussen de verschillende landen. Daar waar kinderen uit Servië in 75% van de gevallen antwoorden goed in te kunnen schatten of online informatie betrouwbaar is, komen Spaanse leerlingen niet verder dan 36%. Vlaamse kinderen nemen met 56% een middenpositie in. Als we kijken naar de mate van zelfvertrouwen worden de verschillen nog groter. Zo zegt slechts 16% van de Zwitserse kinderen volmondig dat ze echt wel herkennen welke informatie deugt en welke niet. Aan de andere kant van het spectrum zitten de Litouwers, waar 43% vol zelfvertrouwen online informatie beoordeelt. Spanje, Frankrijk, Duitsland en Italië scoren ook allemaal laag.

Overduidelijk komt naar voren dat kinderen en tieners moeite hebben om online de juiste informatie te ontdekken en te filteren.

Ook de Google-skills lopen sterk uiteen. Het beste scoren kinderen uit Litouwen: 89%. Vlaamse kinderen doen het ook niet al te best. Met een score van 60% doen ze het net iets beter dan hekkensluiter Spanje (52%).

Sociale online vaardigheden

Sociaal zijn de Vlaamse kinderen wel sterk, mede dankzij speciale projecten over mediawijsheid en online welzijn. Zo zegt ruim 88% (waarvan 70% vol overtuiging) te weten welke informatie je wel en niet moet delen, iets hoger dan het gemiddelde.

Ook hoeven we ons geen zorgen te maken dat leerlingen online te maken krijgen met pesterijen. Althans, in theorie. Want 92% weer precies hoe ze iemand moeten verwijderen uit hun contacten.

Creativiteit blijft achter

Op het gebied van creativiteit blijken de Vlaamse kinderen gemiddeld te scoren. 65% weet hoe ze een video of muziek kunnen uploaden. Dit cijfer is vergelijkbaar met de meeste andere landen. Alleen Litouwen valt met een score van 86% enorm op. Verrassend genoeg weten minder kinderen (45%) hoe ze een website moeten maken of bewerken.

Kosten mobiel: ouderlijk toezicht noodzakelijk

Ten slotte werd de vertrouwdheid met de smartphone gemeten. Als het gaat om de vaardigheid om apps te installeren hoeven we ons geen zorgen te maken. De Vlaamse kinderen halen dan wel niet het record van Noorwegen en Rusland (98%) maar een ruime 93% weet hoe ze een app moeten installeren. Het maken van een in-app aankoop blijkt echter weer een stuk moeilijker (71%), om over het beheersen van de kosten van mobiele apps (67%) nog maar te zwijgen. Hoewel, het kan slechter, want in Frankrijk weet slechts 51% hoe de kosten in de hand te houden. Spanje heeft met 48% ook hier weer de laagste scoren.

Vaardigheden Vlaamse kinderen gemiddeld

Wanneer alle vragen meegenomen worden, blijken Vlaamse kinderen sterk op het gemiddelde. Zowel de jongens als de meisjes scoren bijna exact de gemiddelde score.

Het verschil tussen jongens en meisjes is in de meeste landen niet significant. In Vlaanderen scoren de jongens met 8.0 slechts tweetiende hoger dan de meisjes. Alleen in Zwitserland, Tsjechië, Spanje en Noorwegen scoren de jongens significant (maar nog altijd slechts een weinig) hoger dan de meisjes.

Wat kunnen we uit het onderzoek concluderen

Deze cijfers van EU Kids Online 2020 lijken het idee dat de jongeren van nu – digital natives – alles weten van internet en technologie onderuit te halen. Overduidelijk komt naar voren dat kinderen en tieners moeite hebben om online de juiste informatie te ontdekken en te filteren. Ook blijkt het idee dat alle kinderen vloggen en Instagrammen een illusie.

Wanneer kinderen zelf toegeven dat hun digitale vaardigheden niet helemaal aan de maat zijn, is er reden om dit serieus te nemen. Maar moeten we ook de hoge scores blind aannemen?

Een wijs man heeft ooit opgemerkt dat hoe meer je weet, hoe meer je beseft dat je weinig weet. Mensen met minder verstand van zaken hebben sterk de neiging om met veel zelfvertrouwen een standpunt in te nemen. Iets soortgelijks zou hier kunnen spelen. Hoeveel van de 75% Servische kinderen die zegt perfect te kunnen onderscheiden of informatie betrouwbaar is of niet, zou dit ook echt kunnen? En als 88% van de Vlaamse kinderen zégt te weten wat je beter niet online kunt zetten, wéten ze dat dan ook echt? Of denken ze het te weten.

Vermoedelijk zouden de scores bij een objectieve toetsing een stuk lager uitvallen. EU Kids Online 2020 laat dus zien dat we er niet van op aan kunnen dat de kinderen van nu hun weg wel zullen vinden. Er resteert ons een nobele taak hen voldoende toe te rusten voor de (online) levensreis.