AI-taalmodellen: bedreiging of verrijking voor het onderwijs?

- David Van Waeyenberghe

Staat de manier van lesgeven zoals we die nu kennen op de helling door de opkomst van ‘slimme’ chatbots zoals ChatGPT? Of vliegt de hype snel voorbij en blijkt de toepassing niets meer dan een handig hulpmiddel voor leerkrachten en studenten?

De introductie van ChatGPT (Generative Pre-training Transformer), het AI-taalmodel van OpenAI, begin december zorgde in geen tijd voor een golf van emoties, verwachtingen tot zelfs angst voor het openen van een soort doos van Pandora. Plots kan iedereen, van jonge scholier tot bijna afgestudeerde ingenieur, op het eerste zicht prima geschreven teksten krijgen aan de hand van een simpele, geschreven vraag.

Met het enthousiasme groeide al even snel de vrees voor plagiaat, studenten die hun eindwerk niet zelf meer schrijven, leerkrachten die de echtheid van een opstel niet kunnen achterhalen, en ga maar door. Zijn al die vooroordelen gegrond en moet het onderwijsveld snel schakelen om de nieuwe technologie te verwerpen of net te omarmen? Schoolit dook in het bad en verzamelde standpunten van Vlaamse en Nederlandse experten.

Wat is een AI-taalmodel?

De technologie om tekstmateriaal te genereren via artificiële intelligentie is niet nieuw. OpenAI, om maar één van de spelers te noemen, ontwikkelde met InstructGPT een taalmodel dat specifiek is getraind op het opvolgen van instructies. Uit dat model groeide GPT 3 en later 3.5 en dat model was dan weer de basis voor het intussen beruchte ChatGPT. Sinds 1 december 2022 is de chatbot opengesteld voor elke gebruiker.

Het AI-gestuurde taalmodel is letterlijk een babbelbox tussen de gebruiker en een computer. Via eenvoudige vraagstellingen geeft het taalmodel een gestructureerd antwoord. Niet één woord of een paar trefwoorden, maar volledige paragrafen met uitleg over het onderwerp. ChatGPT en andere taalmodellen graven in hun getrainde geheugen van miljarden data op zoek naar connecties, linken en antwoorden op de gestelde vraag. Dat niet elk antwoord van ChatGPT correct is, ondervonden we bij onze eerste vraag (zie afbeelding) over de legendarisch Muur van Geraardsbergen.

Ontdek jij ook de fout in deze conversatie met ChatGPT?

Wat vindt ChatGPT zelf van zijn rol? Het leuke is dat we het gewoon kunnen vragen en een duidelijk antwoord krijgen. “Ik ben een type computerprogramma dat is ontworpen om natuurlijke taal te verwerken en te begrijpen. Het doel van een AI-taalmodel is om te helpen bij taken zoals het genereren van tekst, het beantwoorden van vragen, het vertalen van tekst en het classificeren van tekst. AI-taalmodellen maken gebruik van machine learning-technieken om te leren hoe ze natuurlijke taal moeten verwerken en begrijpen. De modellen zijn een zelflerend mechanisme en leren dus uit gesprekken om beter te worden. ”

ChatGPT in het onderwijs (en daarbuiten)

Het ziet er mooi en eenvoudig uit: stel een vraag en ChatGPT zorgt voor een duidelijk antwoord. Net dat realistische karakter zorgt voor beroering en lang niet alleen in de onderwijswereld. Frankwatching, een website voor online-marketingtrends publiceerde een artikel over en door de chatbot. In twee minuten had ChatGPT de tekst klaar. Tel daar nog vijf minuten eindredactie bij en in minder dan tien minuten was het stuk klaar. Daar kunnen wij als journalisten alleen maar van dromen.

Het Nederlandse Kennisnet vraagt zich terecht af of ChatGPT de nieuwe gamechanger in het onderwijs zal zijn. Want artificiële intelligentie kan vandaag al veel, heel veel: van praten over koetjes en kalfjes tot het automatisch genereren van afbeeldingen (DALL-E 2), video’s en code (GitHub Copilot). Het hoeft niemand te verwonderen dat die evolutie vragen oproept en zelfs rechtszaken veroorzaakt. In zowat alle discussies gaat het over auteursrechten. Wanneer is een stuk tekst of code gemaakt door een AI-model, gebaseerd op bestaande tekst of code, origineel en wanneer is het plagiaat? Ook de topman van OpenAI, Sam Altman, waarschuwt voor het gebruik van ChatGPT (zie onderstaande tweet).

Omarmen, omzeilen of toch maar verbieden?

Hoe ga je als leerkracht, onderwijsinstelling en overheid om met de nieuwe, fascinerende technologie? Zoals we al schreven hebben toepassingen zoals ChatGPT heel veel mogelijkheden. Toch boezemt de veelheid aan mogelijkheden ook angst in, niet in het minst bij leerkrachten. Die leerkrachten hebben grofweg drie opties. Een eerste is om de technologie te verbieden. Een tweede optie is om ChatGPT te vermijden door      op een andere manier de studenten aan het werk te zetten. Tot slot kunnen leerkrachten ervoor kiezen om de technologie te omarmen.

Een kritische blik houden op de technologie is altijd een goed idee. Maar hoe concreet kan het gebruik van ChatGPT worden verboden bij schrijfopdrachten? Zeker wanneer het om opdrachten gaat die de student thuis mag uitvoeren. In dat opzicht is het wellicht een beter plan om het proces eerder te beoordelen dan het resultaat. Aan de Vrije Universiteit van Amsterdam krijgen docenten al een handleiding in die zin.

ChatGPT als motor

Ook in Vlaanderen groeit het debat over het gebruik van ChatGPT in het onderwijs. Enkele docenten gingen er zelf al mee aan de slag. Herman Maes is van het omarmende type. De freelance marketing/GDPR expert is docent bij Thomas More en UHasselt. Zijn studenten mogen de chatbot gebruiken. Al heeft ook hij nog een aantal vragen.

“Al vier jaar geef ik les over het scrapen van websites via XPATH code binnen Google Sheets. De les met praktische oefeningen die de studenten mogen maken duurt twee uur. Dit jaar heb ik vooraf ChatGPT getoond en hen toegelaten deze chatbot in te zetten voor het schrijven van de code. Op minder dan een halfuur hadden alle studenten de oefening afgewerkt doordat ze de code simpelweg aan de chatbot konden vragen en overnemen.”

Juiste vragen stellen

Herman Maes geeft meteen aan dat omkadering en het goed begrijpen van de werking van groot belang is. “De studenten moeten leren omgaan met de prompt en doorhebben op welke manier ze de juiste vraag moeten stellen. Ik weet nog goed hoe ik vroeger geen rekenmachine mocht gebruiken in de wiskundeles. Nu is dit overal verplicht in de middelbare school. Creativiteit zal ongetwijfeld veranderen. Dat zie ik nu al bij mijn jonge kinderen. Zij mochten ook al los gaan met ChatGPT.”

Het gebruik van de chatbot maakte één en ander los bij de studenten van Herman Maes. “Ze waren van hun melk en vroegen zich af of het nog wel zin had om hun IT-richting verder te doen. De studenten zagen plots welke uitdagingen er op hen afkomen naar het opnieuw uitvinden van vele IT- en andere jobs. Een betere schoktherapie had ik echt niet kunnen bedenken.”

Commerciële kant

Met ChatGPT kan je ongeveer alles, behalve de afwas laten doen. Een gebruiker kan de chatbot mee onder de arm nemen om code te schrijven, studies te maken, games te ontwikkelen en ga maar door. Die wetenschap biedt naast heel wat (deonthologische) vragen ook bijzonder veel mogelijkheden. Langs de commerciële kant bijvoorbeeld. Want hoe lang zal de chatbot gratis blijven? ChatGPT is nu nog een open research project en de chatbot leert letterlijk bij elke vraag.

Ook Herman Maes maakt zich die bedenking. “Op welke manier gaan ze ons eerst laten proeven en verslaafd maken aan deze chattool om die nadien in een licentie te plaatsen? Ik vraag me ook af of er uitdagers komen, met name een Europees antwoord. Dit is nog altijd een Amerikaans model met een Amerikaanse kijk op de wereld en onze samenleving.”

Wil je zelf kennismaken met ChatGPT? Dat kan via deze link.